«صنایعدستی» مصداق تمامعیار کالای ایرانی است که به عنوان یکی از شاخصهای اصلی صنایع فرهنگی و خلاق ایران جایگاهی اصیل و کهن دارد و همواره به عنوان یک هنر- صنعت مورد توجه بوده است.
به گزارش ایسنا، امتیازات صنایعدستی پرشمارند، اما هویتزایی، اشتغالزایی، ارزآوری و تمرکززدایی، نیاز اندک به اعتبار و ارزش افزوده بالا را میتوان از مهمترین شاخصهای این هنر- صنعت ارزشمند قلمداد کرد.
زمانیکه نگاه ما به صنایعدستی از تعریف سنتی و اشیاء کهنه و دکوری که با فعالیت کهنسالان در مکانهای نمور ساخته میشود، به تعریف جدید اشیائی کاربردی و پاسخگوی نیازهای امروز مردم داخل و خارج با فعالیت جوانان تغییر جهت دهد، این حوزه از فراموشی و خاموشی به حوزهای پویا، خلاق و تجاری تبدیل میشود.
در پی تجاریسازی صنایعدستی و تغییر نگاه صرفا نوستالژیک، در جهت تغییر انگاره صنایعدستی از یک حوزه صرفا نوستالژیک به یک حوزه تجاری موفقیت نسبی داشتهایم.
فروش؛ مهمترین مشکل صنایعدستی
یکی از تولیدکنندگان سفال لالجین به خبرنگار ایسنا گفت: اساسا مهمترین مشکل صنایعدستی ما فروش به علت ضعف بازاریابی و تبلیغات و عدم بهروزرسانی دانش هنرمندان است.
وی با بیان اینکه صنایعدستی در داخل و خارج کشور از اطلاعرسانی صحیح، تبلیغات و بازاریابی روزآمد بیبهره است، افزود: صنایعدستی از نبود بانک اطلاعاتی، ناکافی بودن آموزش و بهروزرسانی نشدن دانش فعالانش رنج میبرد.
غفلت میراث فرهنگی از صنایعدستی
این سفالگر ادامه داد: سازمان میراث فرهنگی با تمرکز فراوان بر روی گردشگری و اولویت قرار دادن این بخش در عمل گاهی از بخش صنایعدستی غافل میشود و این فرصت طلایی از دست میرود.
یکی دیگر از تولیدکنندگان سفال لالجین نیز به خبرنگار ایسنا گفت: مؤلفههای مهم کیفیت پایین، ارزان و فلهفروشی صنایعدستی و نبود هیچ برنامه قابلقبولی برای بستهبندی فاخر و درخور باعث شده تا توفیق چندانی در روند تجاریسازی صنایعدستی نداشته باشیم.
سفالگری در زمره مشاغل سخت و زیانآور قرار گیرد
یک تولیدکننده سفال دارای گارگاه کوچک و قدیمی لالجین هم در گفتوگو با ایسنا، از مشکلات بیمهای هنرمندان و صنعتگران لالجینی سخن به میان آورد و اظهار کرد: به واسطه تماس صنعتگران این شاخه با گازهای سمی تصعید شده از کورهها و به تبع آن به وجود آمدن انواع بیماریهایی در بین این قشر از صنعتگران، خواستار ثبت این شاخه از صنایعدستی در زمره مشاغل سخت و زیانآور و بازنشستگی پیش از موعد هستیم.
وی با بیان اینکه اصلیترین مشکل سفال فروش آن است و این در حالیست که مسئولان زیادی همیشه حرفهای خوبی زدهاند که بعد از جلسات به ورطه فراموشی سپرده شده است، توضیح داد: بازاریابی و فروش نکته بسیار مهمی است. در همه جا سرمایهگذار جنس را خریده و بستهبندی شده تحویل میدهد و بازار خود را پیدا میکند، اما لالجین در این زمینه بسیار ضعیف است و اگر با این رویه پیش رود با مشکلات جدی مواجه میشود.
باید مصرفکننده سفال را اغوا و جذب کرد
سفالگر دیگری به خبرنگار ایسنا گفت: نمیتوانم دنبال بازار باشم، آن وقت دیگر نمیتوانم به تولید بپردازم این در حالیست که باید تولیدکننده تشویق شود تا به خلاقیت در صنعت سفال بپردازد، اما اکنون متأسفانه صادرکنندگان ما نیز سلیقهای برخورد میکنند. تولیدکننده که نباید بازار را شناسایی کند، او باید محصول را بر حسب سفارش تهیه کند که چنین اتفاقی در لالجین نمیافتد و همچنان مشکل فروش اصلیترین معضل سفال لالجین است.
وی مشکل فروش را نه تنها مربوط به لالجین بلکه همه دنیا دانست و گفت: اکنون تولید بر تقاضا پیشی گرفته و از اینرو تبلیغات گسترش پیدا کرده است. باید دنبال مصرفکننده گشت و آن را اغوا و جذب کرد.
تغییر شغل از سفالگری به تولید چینیآلات بهداشتی
یکی از تولیدکننده قدیمی سفال لالجین هم به ایسنا گفت: با گذر زمان واحدهای سفالگری فعال در شهرک سفال لالجین حرفه خود را تغییر داده و به سمت تولید چینیآلات بهداشتی پیش رفت و این در حالیست که حجم پسماند چینیآلات بهداشتی دهها برابر بیشتر از سفال است، حال زمان آن رسیده که تولیدکنندگان صنایعدستی از چینیآلات بهداشتی جدا کرده که خود راهی برای برندسازی صنایعدستی لالجین است.
غفلت مسئولان رویداد «همدان ۲۰۱۸» از ظرفیت لالجین
رئیس انجمن علمی سفال و سرامیک لالجین نیز در گفتوگو با ایسنا، با بیان اینکه لالجین به عنوان مقصد اصلی توریستها در همدان است، اظهار کرد: هیچ دعوتی از مسئولان لالجین برای رویداد «همدان ۲۰۱۸» صورت نگرفته و ما خود در تدارک این رویداد هستیم.
محمد سلیمی گفت: لالجین به عنوان شهر برتر و شهر جهانی تولید صنایعدستی در دنیا و ایران هست که سابقه طولانی در تولید صنایعدستی دارد و با حمایت مسئولان استان دارای کیفیت جذب توریست برای رویداد «همدان ۲۰۱۸» است، اما مسئولان همدان هنوز هیچ اقدام یا برنامهای با همکاری مسئولان لالجین انجام ندادهاند.
سلیمی ادامه داد: با وجود اینکه لالجین به عنوان شهر جهانی سفال و قطب صنایعدستی ایران و همدان شناخته شده، از مسئولان لالجین برای رویداد «همدان ۲۰۱۸» دعوت به عمل نیامده است.
وی افزود: ما خود در حال آمادهسازی شهر جهانی سفال لالجین برای رویداد «همدان ۲۰۱۸» هستیم به طوریکه طرحها، برنامهها و نمایشگاه صنایعدستی در این رابطه تدارک دیدیم.
لزوم استانداردسازی و شناسنامهدار کردن سفال لالجین
وی با تأکید بر اینکه برای استانداردسازی سفال لالجین و اجرای زنده نمایشگاه سفال برای رویداد «همدان ۲۰۱۸» تلاش زیادی کردهایم، افزود: تشکیل یک مرکز تخصصی سفال غیرانتفاعی به منظور آموزش مهارت و دانش به روز در حوزه سفال برای ارتقاء کیفیت سفال و شناسنامهدار کردن اشیاء از دیگر اقداماتی است که در پی انجام آن هستیم که حمایت و هزینه بسیاری میخواهد.
سلیمی در رابطه با شناسنامهدار کردن صنایعدستی لالجین تصریح کرد: زمانش رسیده که با پرهیز از فلهفروشی، نیازسنجی و روزآمد بودن و بستهبندی شکیل، گامهای اساسی در تجاریسازی صنعتی برداریم که به هزینه فراوان و حمایت گسترده سفالگران و مسئولان استانی و نماینده بهار نیاز دارد و این امر با طرح درخواستها و ارائه راهکارها برای ارتقاء کیفیت صنعت سفال لالجین و شناسنامهدار کردن سفال امکانپذیر است.
وی با بیان اینکه اکنون باید یک مرکزی وجود داشته باشد که تولیدات خوب را تقسیمبندی کند و به آنها شناسنامه دهد چرا که تولیدات لالجین بیشتر هنری است، خاطرنشان کرد: بههرحال از مسئولان انتظار میرود برای حفظ عنوان شهر جهانی سفال لالجین اقدام شایستهای کنند و بهمنظور ارتقاء این شهر زیرساختهای مناسب گردشگری را توسعه دهند همچنین ایجاد مجتمعهای گردشگری و مراکز تفریحی در شهر سفال از جمله اقداماتی است که باعث میشود گردشگران در لالجین اقامت طولانی داشته باشند.
سلیمی متذکر شد: سفال لالجین دارای قدمت بسیاری است بهطوریکه هزار نوع محصولات مختلف سفالی شامل ظروف تزئینی و مصرفی در رنگها و اشکال مختلف همراه با نوآوری و خلاقیت در این شهر وجود دارد. حال که توسعه همدان ۲۰۱۸ بر گردشگری رقم خورده و شهر جهانی سفال لالجین بخش اعظم گردشگری استان همدان را به خود اختصاص داده و جهانیشدن این شهر به اهمیت آن افزوده است، مسئولان استان همدان باید بیشاز پیش در جهت حفظ این عنوان بکوشند و در این جهت هنرمندان این شهر را بهکارگیرند و درصدد رفع مشکلات آنها باشند.
سفال لالجین در آستانه رکود
رئیس انجمن علمی سفال و سرامیک لالجین تصریح کرد: وجود برخی مشکلات باعث شده تولید سفال لالجین در آستانه رکود قرار گیرد و با وجود اظهاراتی مبنی بر صادرات این محصول هنوز تولید سفال منجر به رونق اقتصادی در لالجین نشده است.
دلالان؛ بزرگترین مشکل در لالجین
وی افزود: در حال حاضر بزرگترین مشکل در لالجین دلالان هستند؛ این افراد محصول را به قیمت بسیار پایین میخرند و در فروشگاه سفال به قیمتی معادل ۴ برابر قیمت خریداریشده از تولیدکننده به مشتری میفروشند این در حالیست که اگر محصولات لالجین با ۱۰۰ درصد سود به فروش برسد، فروش بالا میرود و خرید از تولیدکننده هم افزایش مییابد، در این صورت کارگاههای تولیدی توسعهیافته و درخواست نیروی کار هم افزایش مییابد و در نتیجه بازار سفال از رکود خارج میشود از اینرو لازم است هرچه سریعتر فکری به حال کوتاه کردن دست دلالان از این بخش کرد.
به گزارش ایسنا؛ در گوشه گوشه لالجین کارگاههای سفال به چشم میخورد، برخی کارگاهها تولیدات شاخص، چشمگیر و نوآورانه و هنرمندانه دارند، اما بیشتر کارگاهها محصولاتی کاملا مشابه هم دارند. صنعتگران برای آنکه فروش مناسبی داشتهباشند، روزانه حجم زیادی تولید دارند که نتیجه آن ایجاد ضایعات سفال و سرامیک او انباشت آن در مسیر لالجین شده که محیط زیست لالجین را به خطر انداخته است.
در بسیاری از شهرهای دنیا که کار سفال در آنها رواج دارد و معروف است، معمولا صنعتگران کارهایی با تعداد کم، خاص و قیمت بالا تولید میکنند و میفروشند، اما سفالگران در لالجین میگویند سود ما در تولید هر چه بیشتر است و این مسأله سبب میشود هم خاک بیشتری مصرف شود، هم صنعتگر در تماس مداوم با مواد شیمیایی مربوط به پخت و لعاب آسیب بیشتری ببیند و کیفیت کارها نیز کاهش یابد. لالجین تنها از نظر تعداد کارگاه و تولید انبوه برتر است در حالیکه باقی شهرها به سمت کیفیت و برندسازی حرکت کردهاند.
خاک در لالجین کم آمده
«م. ک»، یکی از تولیدکنندگان سفال در لالجین و کارشناس صنایعدستی در اینباره به خبرنگار ایسنا گفت: صنعتگران روزانه حجم زیادی خاک مصرف میکنند. به نظر میرسد اکنون خاک کم آمده چرا که بسیاری از تولیدکنندگان مدت زیادی است که از روستاهای اطراف مانند دستجرد خاک تهیه میکنند و تولیدات آنها دیگر از خاک لالجین نیست البته خاک دستجرد کیفیت خاک لالجین را دارد.
وی با اشاره به اطلاق عنوان شهر جهانی سفال به لالجین اظهار کرد: منطقهای را که بافت روستایی داشته ابتدا شهر و سپس شهر جهانی کردهاند، اما این اتفاق بر روی کاغذ افتاده و تنها رزومهای برای مدیران است چرا که این امر موجب تغییری در لالجین نشده است.
لزوم احیای اتحادیه سابق
این صنعتگر با بیان اینکه نیاز است معاونت صنایعدستی جدولی از محصولات مناسب و قابل استفاده در لالجین را تهیه کند، تصریح کرد: ما در گذشته اتحادیهای داشتیم که بنا بر مهارت هر صنعتگر به هر کارگاه ساخت یک محصول را محول میکرد؛ به عنوان مثال یک کارگاه را مسئول ساخت خمره میکرد و خود اتحادیه نیز مسئولیت فروش محصولات آن کارگاه را بر عهده میگرفت، بدین شکل که به خریداران اطلاع میداد در صورت تمایل به خرید خمره میتوانند آن را از فلان کارگاه تهیه کنند، اما امروزه فقط به فکر تولید بیشتر هستند و از یک صنعتگر خلاق کپی میکنند.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر آن کارگاهها برای اینکه بتوانند فروش داشته باشند، یک روز مجسمه میزنند، روز دیگر کوزه درست میکنند و چند صباح بعد تندیس گچی کار میکنند به طوریکه برای بالا بردن میزان فروش به هر چیزی متوسل میشوند و دیگر تخصص و حرفهای بودن در یک سبک خاص مدنظر نیست.
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد به نظر میآید نبود سازوکار مناسب برای ثبت خلاقیت و نوآوریها در عرصه سفال یکی از مهمترین دلایل به وجود آمدن بازار بیکیفیت در شهر جهانی لالجین است.