براساس دستورهای صادره از سوی وزارت نیرو؛ تمامی سدها خصوصا در بخشهای غربی و جنوبی در حال تخلیه بخش قابل توجهی از ذخیره آبی خود هستند؛ تا در اثر ریزش های جوی پیش بینی شده و ورود حجم فراتر از ظرفیت؛ دچار شکست و در نتیجه بروز سیلابهای عظیم تر در پایین دست نگردند. حال این سوال مطرح می شود؛ آیا واقعا سدها برای محافظت از مردم کشور در مقابل با سیلاب قابل اعتمادند؟ آیا آنها خود عاملی بالقوه برای ایجاد سیلابهایی عظیم تر و خطرناکتر نیستند؟
دکتر معتق استاد ایرانی دانشگاه هانوفر آلمان به همراه برخی دیگر از محققان عنوان داشته اند که سدها ظاهرا عملکردی کاملا معکوس داشته و نه تنها با ایجاد تغییرات در رفتار رودخانه گرگان باعث آسیب پذیری مناطق پایین دست شده اند؛ بلکه در شرایط بحرانی ميتوانند خود به عنوان تهدیدی بزرگتر از سیلابهای طبیعی ظاهر شوند.
پیش از انقلاب تنها ۲۶ سد در ایران به مرحله بهره‌برداری رسید، در سال‌های پس از انقلاب شمار سدها بهره‌برداری شده به عدد ۶۴۷ رسید. مطابق آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، در حال حاضر ۶۴۷ سد در حال بهره‌برداری، ۱۴۶ سد در حال اجرا و ۵۳۷ سد دیگر در مرحله مطالعاتی هستند. بر این اساس، صنعت سدسازی ایران در بیش از سه دهه گذشته سالانه ۸. ۸ درصد رشد داشته و مجموع رشد در این ۳۷ سال به هزار و ۸۸۴ درصد رسیده است.
دکتر مدنی از محققان ایرانی در حوزه محیط زیست از کالج سلطنتی انگلیس، مواردی از آثار مخرب احداث سدها را برمیشمرد. وي به طراحی و بهره برداری نادرست از سدها ساخته شده و نیز تب سدزدگی در کشور اشاره دارد و معتقد است سدها اگرچه در برخی موارد ممکن است واجد آثار کوتاه مدت مثبتی بوده باشند؛ اما خسارات بلندمدت ناشی از آنها به مراتب بیشتر بوده و حتی به نظر می رسد که همان مقدار آثار مثبت نیز تحت تاثیر آسیبهای ایجاد شده از احداث سدها دیر یا زود نابود شده و بی اثر میگردند.
تحقیقات نشان میدهد عواقب برنامه گسترده سد سازی بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی در طی چند دهه گذشته؛ با گذشت زمان بیشتر مشخص شده است. بایستی اعتراف کرد که شواهد حاصله بسیار نگران کننده است. به طوريکه به نظر می رسد با عمیقتر شدن تاثیر بسیاری از سدها بر محیط زیست و جنبه های مختلف کشور؛ شاید لازم باشد تا آنها را به عنوان تهدیدهای جدی برای امنیت کشور(اجتماعی-اقتصادی-سیاسی-اجتماعی ...) طبقه بندی کرد. به عنوان نمونه ایی از خسارات زیست محیطی می توان اشاره کرد که سدسازی در مکان‌های نامناسب ۵۰ درصد اکوسیستم تالاب‌های کشور را نابود کرده و ۷۵ درصد تالاب‌ها را به شرایط بحرانی کشانده و گونه‌های جانوری بسیاری از تالاب‌ها از جمله تالاب آق گل، شورگل، بندر کیاشهر، امیرکلایه، آجی‌گل را به طور کل از بین برده است.
پیشنهاد می شود تا سامانه پایشی مبتنی بر سامانه اطلاعات مکانی و مشاهدات ماهواره ای در تلفیق با سایر داده هاي میدانی و آماری و غیره برای بررسی و تجزیه و تحلیل اثرات مثبت و منفی سدهاي موجود، ایجاد شده و به صورت یکپارچه در مدیریت منابع آب کشور به خدمت گرفته شود. تا بدین ترتیب سدهایی که آثار زیانبار بیشتری دارند، در اولویت حذف شدن قرار گیرند.
خبرآنلاین