شرکتهای لجستیکی طرف سوم؛ گامی کلیدی در توسعه منطقه اي وجهاني
(Third-Party Logistics Provider (3PL) (TPL)
شرکتهای لجستیکی طرف سوم حلقه مفقوده توسعه صنعت ، معدن ، كشاورزي وصادرات ايران
نسلهاي جديد شركتهاي لجستيكي(4PL و5PL)عاملي اصلي ويژه در ماندگاري ، ايجاد،رشد ورقابت پذيري بنگاه هاي كوچك ومتوسط((SMEها)
لجستيك چيست؟
Logistics واژ هاي انگليسي باريشه يوناني Logistikos بوده كه در فارسي به آن. » آماد و پشتيباني « گفته مي شود
براساس تعريف بانك جهاني، لجستيك تجاري دامنه اي از فعاليتهاي ضروري تجاري همچون: حمل ونقل، انبار داري،يكپارچه سازي بارهاي تجاري، امور گمركي وتبادلات مرزي تاسيستم هاي توزيع بين المللي و درون كشوري را شامل مي شود. به طور كلي، يك شبكه رقابتي از خدمات لجستيك جهاني اسكلت تجارت بين المللي را تشكيل مي دهد.
فرايند برنامه ريزي، به كارگيري و كنترل اثربخش و كارآمد لجستيك عبارتست از جريان مواد و ذخيره كالاها، خدمات و اطلاعات مربوطه از نقطه شروع تا نقطه مصرف به منظور تطابق با نيازهاي مشتري در حمل ونقل ،انبارش ، تخليه ،بارگيري و بسته بندي مي باشد.
اهميت وضرورت لجستيك :
به اذعان بانك جهاني، بهبود وارتقاي عملكرد لجستيك به عنوان يكي از محور هاي مهم توسعه كشورها، طي ساليان اخير،مطرح شده است.
در دنياي كنوني، لجستيك تجاري نقش مهم در ايجاد توسعه پايدار دارد.
مشاهدات بانك جهاني بيانگر اين است كه از ميان كشورهاي بادر امد سرانه هم سطح، آن كشورهاي كه عملكرد لجستيك تجاري بهتري داشته اند شاهد يك درصد رشد بيشتر در توليد ناخالص داخلي (GDP)ودو درصد رشد بيشتر در تجارت بوده اند.
مي توان اذعان داشت كه " زير ساخت هاي تجاري" و"رشد اقتصادي " درهركشوري اثرات متقابلي روي هم دارند به گونه اي كه تقويت هركدام از اين دو، بهبود ديگري را بدنبال خواهد داشت.
تبديل شدن به هاب لجستيكي بين المللي ومنطقه اي، يكي از مهمترين راهبردهاي تجاري كشور هاي طي ساليان اخير در رشد وتم سعه اقتصادي بوده است.
كشور ايران به مهد بازرگاني وتجارت منطقه واسيا شهره بوده است. اين شهرت نه فقط به علت كسبوكار ايران زمين به تجارتبلكه به دليل شرايط جغرافيايي وارتباطاتي اين سرزمين نيز بوده است.
دركنار موضوع فوق، موهبت هاي خدادادي وموقعيت ژئوپليتيك وژئوكونوميك اين كشورنيز مزيدبرعلت بوده است تاايران را كشوري لجستيكي بنامند.
متوان اذعان نمود طي يكصد سال اخيرهيچگاه توسعه لجستيك وتجارت، نه تنها در صدر اهداف وبرنامه هاي اين كشورقرار نداشته است بلكه حتي درحد مقررات خود نيز بدان توجه نشده است.
برخي كشورهاي همسايه بادرك درست شرايط محيطي وآينده نگاري صحيح ،به طور شايسته اي ازموقعيت منحصربفرد منطقه خاورميانهدرجهت توسعه لجستيك وتجارت خود بهره برده اند. به گونه اي كه امروزه دنيا، كشورنفت خيزي همچون امارات را نه به خاطر چاههاي نفتش بلكه به خاطر هاب لجستيكي بودنش مي شناسند، تركيه نمونه بارزي ديگري از كشورهاي منطقه است كه توانسته طي ساليان اخير خود را به عنوان يك هاب تجاري در منطقه مطرح كند.
سال 2012 هزينه هاي لجستيکي در ايالات متحده آمريکا در حدود 773 ميليارد دلار بوده است و اين رقم در سال2016 به015 ،1ميليارد دلار رسيد.
بصورت ميانگين %11 درامد ناخالص ملي امريكا در سالهاي2012 تا 2016 از شركتهاي لجستيكي بوده است.
در مقابل، هزينه هاي لجستيک به صورت درصدي از توليد ناخالص داخلي آمريکا از%10.4 . در سال 2012 به % 8.6در سال 2016 کاهش يافت.
هزينه هاي لجستيکي در ايران در حدود %14 توليد ناخالص داخلي است.
شاخص عملكرد لجستيك (logistics performance index) :
1-محاسبه شاخص توسط بانك جهاني و انتشار دو سالانه آن
2- بررسي وضعيت لجستيک و زيرساخت هاي لجستيک کشورها
3-تشريح وضعيت 155 کشور ورتبه 103 ايران در جهان ومنطقه16
4-برترين کشورها از نظر لجستيکي: آلمان، سنگاپور و سوئد در اخرين گزارش ارائه شده
5-ارتباط مستقيم شاخص LPI با درآمد سرانه
معيارهاي محاسبه شاخص: (logistics performance index)
1- کارايي رويه ها و فرايندهاي ترخيص کالا )سرعت، سادگي، قابل پيش بيني بودن، تشريفات گمرکي(
2- کيفيت زيرساخت هاي تجاري و جابجايي (مانند مبادي ورودي، راه آهن، جاده ها، فناوري اطلاعات)
3- سهولت دسترسي به کالاهاي مختلف با قيمت رقابتي
4- شايستگي و کيفيت خدمات لجستيکي (متصديان حمل و نقل، کارگزاران يا واسط ههاي گمرکي)
5 - توانايي در تعقيب و رديابي کالاهاي ارسالي
6- مناسب بودن زمان تحويل محموله ها به مشتري در زمان برنامه ريزي شده يا زمان مورد انتظار
شاخص عملکرد لجستيک(Logistics Performance Index)ومحاسبه ميانگين ورتبه ايران در جهان103 ودر منطقه 16
همانگونه که تجربه نزدیک به چهار دهه اخیر کشورها و صنایع پیشروی دنیا نشان میدهد؛ کارآمدی حوزه لجستیک و زنجیره تأمین یکی از مهمترین راهبردهای بهبود فضای کسب و کار، کاهش هزینه مبادله، کاهش قیمت تمام شده و افزایش بهرهوری در زمان حاضر میباشد. امروزه، لزوم توجه به مقوله لجستیک بر مدیران صنایع و کسبوکارهای مختلف پوشیده نیست؛ چرا که هزینههای لجستیکی بعضا تا 30 درصد از هزینههای قیمت تمامشده محصول را تشکیل میدهد.
هزينه هاي لجستيک به عنوان درصدي از قيمت محصول
شرکتهای لجستیکی طرف سوم حلقه مفقوده توسعه صنعت، معدن، كشاورزي وصادرات
Third-Party Logistics Provider (3PL) (TPL)
از اینرو، ارتقای سطح آگاهی از اهمیت لجستیک طی سالهای اخیر موجب شده تا کم و بیش اقداماتی در جهت توسعه لجستیک در کشورها و شرکتهای پیشروی دنیا صورت گیرد که از آن جمله میتوان به پدید آمدن شرکتهای لجستیکی طرف سوم (PL3ها) و گسترش استقبال عمومی از آنها اشاره کرد.
بنا بر تعریف، شرکتهای لجستیکی طرف سوم یا به اختصار PL3ها به شرکتهایی گفته میشود که سازمانهای تولیدی یا خدماتی بخشی از یا کل امور لجستیکی خود را به آنها برون سپاری میکنند. این شرکتها معمولا در حوزههای حمل ونقل و انبارداری متخصص هستند و قادرند خدمات خود را با انواع مختلف و متنوعی از محصولات منطبق سازند. کارکرد اصلی PL3ها مبتنی بر توزیع فیزیکی کالا و خدمت میباشد.
فشار بازار برای کاهش قیمتها، فشار برای ارتقای خدمت¬دهی به مشتریان، جهانی سازی و توسعه تکنولوژیهای جدید اطلاعاتی به عنوان چهار عامل اصلی توسعه خدمات PL3 طی سالهای اخیر مطرح میباشند. بهخصوص با توسعه برونسپاری فعالیتهای غیرکلیدی در شرکتهای بزرگ تولیدی و خدماتی، بر اهمیت توسعه صنعت شرکتهای لجستیکی طرف سوم افزوده شده است.
PL (شرك تهاي خدمات لجستي)
ارائه دهنده خدمات چندگانه لجستيکي اعم از حمل و نقل، انبارش، مديريت موجودي، بسته بندي ساماندهي دريافت و ارسال به صورت يک مجموعه يکپارچه و ترکيب شده مي باشد.
تأمين کنندگان خدمات لجستيک، مشتمل بر تأمين کنندگان خدمات لجستيک طرف اول(1PL)، دوم
(2PL)، سوم(3PL ) و چهارم (4PL) هستند. هر بخشی (شرکت یا فرد ) در زنجيره تأمين که بخواهد کالایی را از نقطهای به نقطه دیگر ارسال کند، اصطلاح طرف اول ( 1PL) را می توان برای آن به کار برد، که میتواند ارسال کننده یا دریافت کننده باشد.
شرکتهای ارائه دهنده این نوع خدمات طرفهای دوم (2PL )عموماً مالک تجهيزات حمل ونقل و انبار هستند و سوم (3PL)عموماً متصدی کليه فعاليتهای انبارداری، مدیریت موجودی، حمل ونقل و برنامه ریزی هستند. شرکتهای ارائه دهنده فعاليتهای انبارداری، مدیریت موجودی، حمل ونقل و برنامه ریزی هستند. شرکتهای ارائه دهنده
خدمات مشاور تخصصی در زمينه لجستيک نيز به طور خاص طرف چهارم ( 4PL) محسوب می شوند.
براساس گزارشی که وضعیت شرکتهای لجستیک طرف سوم دنیا را در سال 2016 بررسی کرده است، درآمد کل بازار شرکتهای لجستیک طرف سوم به بالای 6/541 میلیارد دلار رسید؛ درحالیکه این رقم در سال 2010 برابر 4/89 میلیارد دلار بوده است که نشان میدهد بازار نامبرده در طی شش سال اخیر بطور متوسط افزایش سالانهای معادل 35% را از خود نشان میدهد. مطالعات مختلف دیگر نیز حاکی از این واقعیت است که کسبوکار خدمات لجستیک طرف سوم، در کل دنیا بهخصوص در کشورهای توسعهیافته در حال رشد چشمگیری میباشد.
هم اکنون تولیدکنندگان بر این امر واقفند که جهت کسب مزیت رقابتی در شرایط کنونی اقتصادی و ماندن در میدان مسابقه بهتر است بر فعالیتهای اساسی خود تمرکز کنند و مدیریت فعالیتهای لجستیکی و پشتیبانی خود را به شرکتهای PL3 واگذار کنند. درحالیکه پیشتر، شرکتها صرفاً به برونسپاری فعالیتهای حملونقل میپرداختند؛ اما در حال حاضر برونسپاری تمام یا بخش عمدهای از فعالیتهای لجستیکی مورد توجه قرار گرفته است.
ازجمله فعالیتهایی که امروزه توسط کسبوکارهای تولیدی و خدماتی برونسپاری براساس تعریفی دیگر، 3PLها کسبوکارهایی تجاری هستند که در زمینه اجرای عملیات لجستیکی مجزا و یا وظایف پیچیده لجستیکی (موجودی انبار شده،حملونقل، مدیریت سفارشات، توزیع فیزیکی و غیره) سرویس ارائه میدهند.
شرکتهای لجستیکی بزرگی همچون DHL, Wincanton, CEVA & NYK Logistics از نوع نسل سوم ارایهدهندگان خدمات لجستیکی محسوب میشوند.فرایندهای دریافت و جابجایی سفارشات مشتری، بستهبندی، حملونقل، انبارداری، فناوری اطلاعات و مانند اینها مي باشد.
برخی از مزایای بهرهگیری از شرکتهای لجستیکی طرف سوم را میتوان موارد زیر برشمرد:
• تخصصی شدن خدمات و کاهش هزینهها؛
• تمرکز مراکز تولیدی بر توسعه کسب و کار محوری خود؛
• افزایش انعطاف پذیری عملیاتی؛
• کاهش هزینههای بازرسی و نظارت؛
• کاهش ریسکهای عملیاتی؛
• بهبود سطح خدمترسانی به مشتری؛
• ارتقای جایگاه سازمان در میان رقبا؛
فاكتورهاي مؤثر در گرايش شركتها به سمت شركتهاي نوع سوم( 3PL ها )
پس از این مقدمه کوتاه درخصوص اهمیت شرکتهای لجستیکی طرف سوم، باید اذعان داشت که متاسفانه علیرغم نیاز فراوانی که در درون کشور احساس میشود و با وجود موقعیت لجستیکی فوقالعاده کشور ایران، توسعه و راهاندازی چنین شرکتهایی، به معنای واقعی، در سطح کشور ایران هنوز مورد توجه جدی قرار نگرفته است. از دلایل اصلی عدم شکلگیری و توسعه این شرکتهای تخصصی در کشور علی رغم نیاز مبرم بدانها را میتوان رسمیت نیافتن شرکتهای لجستیکی طرف سوم در کشور و نبود متولی مشخص و مرجع قانونی تعریف شده برای راهبری و کنترل آن شرکتها که نسبت به صدور مجوزها، اعمال ملاحظات قانونی موردنیاز و نیز نظارت بر حسن فعالیتهای آنها مسئول باشد، برشمرد.
از آنجا که تنوع فعالیتهای شرکتهای PL3 گستره وسیعی از فعالیتهای حملونقلی، انبارداری و ذخیرهسازی،بستهبندی،توزیع و پخش را دربرمیگیرد؛سازمانهای مختلفی همچون: وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت راه و شهرسازی و گمرک با این شرکتها مرتبط میشوند. با این وجود، به لحاظ ماهیت کارکردی شرکتهای لجستیکی طرفسوم و نحوه فعالیت آنها که بیشتر به توزیع و پخش کالا میپردازد، وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان پیشگام و متولی اصلی شکلگیری این شرکتها شناخته میشود.
لازم به ذکر است، باتوجه به انتقاداتی که بر نحوه کارکرد و عملکرد شرکتهای پخش در ایران وارد شده است و با مدنظر قرار دادن سوابق موفق سایر کشورها به نظر میرسد بهمنظور اصلاح نظام توزیع کشور (که یکی از محورهای هفتگانه طرح تحول اقتصادی کشور محسوب میشود)، بایستی ایجاد و توسعه شرکتهای تخصصی لجستیک طرف سوم (3PL) را دنبال کرده و شرکتهای پخش را برای تبدیل شدن به یک شرکت PL3 مجاب نمود. چراکه شرکتهای لجستیکی طرف سوم دارای پشتوانه علمی و عملی موفقی درحد اکثر كردن خدمات وبهروري مي باشند.
درصد استفاده از شركت هاي خدمات لجستيک طرف سوم
تعداد شركت هاي خدمات لجستيک طرف سوم مورد استفاده
نقش مؤثر آن در نظام توزیع کشورها کاملا مشخص است. البته شرکتهای پخش بهدلیل نزدیکی و مشابهت
نوع فعالیتهایش، قطعا جزو اولویتهای نخست برای تبدیل شدن به PL3ها (در کنار شرکتهای حملونقل) خواهند بود.
نسلهاي جديد شركتهاي لجستيكي در حال شكل گيري مي باشند تحت عنوان 4PL و5PL
با توجه به استقبال روزافزون از شرکتهای لجستیکی در دنیای رقابتی کنونی و رشد و توسعه اینگونه شرکتها, در این مقاله تلاش شده است تا تصویری شفاف از نسلهای مختلف شرکتهای لجستیکی ارایه شود.
- ارایهدهندگان خدمات لجستیکی طرف چهارم
این نسل از ارایهدهندگان خدمات لجستیکی (PL4) بهصورت یک تشکیلات مستقل است که اساس آن نه بر پایه داراییهای سرمایهای خدمات لجستیکی (مثل وسایل حملونقل و نگهداری) بلکه از نوع یکپارچهکنندگی است که منابع، قابلیتها و فناوریهای سازمان خود را با سایر شرکتها و سازمانها (شامل تولیدکنندگان، توزیعکنندگان و حتی شرکتهایPL3) یکپارچه کرده و از این طریق، راهحلهای مدیریت زنجیره تامین جامع را برای مشتریانش طراحی، ایجاد و اجرا میکند.
راهحلهای جابجایی بار KAP نمونه شناخته شدهای از ارایهدهندگان خدمات لجستیکی طرف چهارم است که با دسترسی که به شرکتهای حملونقل ملی و بینالمللی دارد از طریق ارایه خدمات مشاورهای و سازماندهی مجدد خدمات لجستیکی و تدارک مناسب باعث کاهش هزینههای لجستیکی مشتریان خود میشود. شرکت KAP بیشتر تاکید خود را بر شکلدهی محصولات، بازمهندسی فرایندهای بستهبندی و مونتاژ، همچنین باز سازماندهی فرایند توزیع گذاشته است و از این طریق غالبا باعث بهبودهای قابلتوجهی بدون نیاز به استفاده از فناوریهای پیچیده و زیاد برای مشتریان خود میشود.
5- ارایهدهندگان خدمات لجستیکی طرف پنجم
ارایهدهندگان خدمات لجستیکی طرف پنجم، تقاضاهای مختلف PL3ها و اعضای مختلف زنجیره تامین را در یک ظرفیت حجیم تجمیع و یکجا میکند تا از این طریق آنها بتوانند با مذاکرات دوجانبه امکان توافق روی نرخهای مطلوبتری با شرکتهای حملونقل (زمینی، دریایی، هوایی) داشته باشند. این نسل از ارایهدهندگان خدمات لجستیکی همچون نسل قبل (چهارم) بر پایه داراییهای سرمایهای نبوده بلکه تلاش میکنند تا خدمات خود را در یک بستر الکترونیکی ارایه دهند. ویژگی کلیدی PL5ها تلاش آنها برای ایجاد همکاری مشارکتی بین اعضای یک زنجیره تامین با شرکتهای لجستیکی بهمنظور حداکثر بهرهبرداری از ظرفیتهای موجود با ایمنترین و کمهزینهترین راهحل ممکن میباشد.
شکلدهی عمدهفروشان مجازی برای یک سیستم توزیع، یکی از فعالیتهایی است که توسط PL5ها میتواند ارایه شود. این خدمت بهخصوص برای بنگاههای کوچک و متوسط (SMEها) فضایی را فراهم میکند تا بتوانند علاوه بر فروش محصولات خود به عمدهفروشان واقعی داخلی، از طریق عرضه محصولات خود توسط این عمدهفروشان مجازی در بازارهای صادراتی و بینالمللی نیز حضور داشته باشند.
کارکرد اصلی PL5ها بیشتر برای زنجیرههای تامین بینالمللی بوده و باعث کمرنگ شدن نقش مرزهای کشورها در مراودات و تجارت جهانی میشوند.
منبع:
1- http://www.kapfreight.com/
Rezapour, S., Zanjirani Farahani, R. & Drezner, T., 2016. Strategic design of
competing supply chain networks for inelastic demand. Journal of the Operational
Research Society, Volume 62, pp. 1784-1795.
Rezapour, S., Zanjirani Farahani, R., Ghosdypour, S. H. & Abdollahzadeh, S., 2016. Strategic design of competing supply chain networks with foresight. Advances in
Engineering Software, Volume 42, pp. 130-141.
. سليمانی سدهی، مجتبی؛ مياندوآبچی، الناز و حوریه اميدی. نقش دولتها در بهبود و توسعه لجستيک و زیرساختهای آن، دومين همایش توسعه حملونقل چندوجهی، 1392 .
. غفاری نسب، نادر. طراحی شبكه لجستيک هاب برای شرکتهای طرف سوم ) 3PL (، رساله دکتری در رشته مهندسیصنایع، دانشگاه علم و صنعت، 1393 .
. غفاری نسب، نادر. مروری بر وضعيت لجستيک در کشور هند، ماهنامه علمی تخصصی لجستيک و زنجيره تأمين، 1392
. گزارش بانک جهانی درخصوص لجستيک سالهای 2012،2014 و2016 ( http://lpi.worldbank.org)
. گزارش مجمع جهانی اقتصاد سالهای 2012 ، 2014 و 2016 ( https://www.weforum.org .)
. لایق ميرحسين، حميد. مطالعه ایجاد مراکز لجستيكی در شهرکهای صنعتی ایران )مطالعه موردی استان اصفهان(،مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 1395 .
. مياندوآبچی، الناز. نقش حملونقل و لجستيک در تجارت خارجی؛ مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 1393 .
Alan Rushton, Phil Croucher and Peter Baker. (2006) The Handbook of Logistics and
Distribution Management. 3rd. 5, p. 86.
Higgins, C. D. & Ferguson, M. R. (2011) An Exploration of the Freight Village Concept
and its Applicability to Ontario. McMaster Institute of Transportation and Logistics. Ontario: McMaster University.
https://www.cia.gov
Rodrigue, J. P. (2011). The Functional Relations between Third Party Logistics and Intermodal Transport Systems. Translog 2011 Conference. Hamilton: McMaster Institute
نویسنده: بهرام هاشمي كارشناسي ارشدمهندسي صنايع (گرايش مهندسي لجستيك وزنجيره تامين )
E-Mail : bahram_ hashemi2003 @yahoo.com
g-Mail :bahram.hashemi2003@gmail.com
E-Mail : bahram. hashemi @iran.ir