استان همدان با پیشینه‌ای کهن، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بی‌نظیر و پتانسیل‌های منحصر به فرد، بستری مساعد برای توسعه شهری پایدار فراهم می‌آورد. این مقاله ضمن بررسی الزامات عام شهر پایدار، به ضرورت توجه به ویژگی‌های خاص این استان در مسیر نیل به توسعه پایدار می‌پردازد. هم‌راستایی با طبیعت، حفظ و احیای میراث فرهنگی، تاریخی و توجه به هویت و فرهنگ غنی این دیار، از جمله مولفه‌های کلیدی در این راستا خواهد بود.
در عصر حاضر، اتخاذ رویکردی نوین به توسعه، به ویژه در حوزه شهرسازی، امری ضروری است. شهر‌های پایدار، با نگرشی جامع به ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فرهنگی، به دنبال ایجاد تعادل بین انسان و محیط زیست و برآورده ساختن نیاز‌های نسل حال بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای رفع نیاز‌های خود هستند.
گسترش شهرنشینی و مسائل و مشکلات خاص زندگی شهری، بیش از پیش ضرورت توجه همه جانبه به راهبرد‌های سودمند برای بهینه سازی زندگی ساکنان شهرها را لازم ساخته است. امروزه توسعه پایدار شهری به یکی از مهمترین چالش‌ها در زمینه شهرسازی تبدیل شده است، بنابراین به منظور دستیابی به یک وضعیت پایدار واقعی در شهر ها، وجود قوانین و ضوابط جهت حصول به شهر‌های پایدار ضروری است و نیازمند بازنگری هرچه سریعتر متولیان امر در قوانین و مقررات شهرسازی کشور است تا به سمت توسعه پایدار شهری گام برداریم.
در ادامه به برخی مولفه‌های مهم توسعه پایدار شهری می‌پردازیم.
الف _ الزامات عام شهر پایدار
۱_تراکم‌سازی و استفاده بهینه از زمین: تراکم‌سازی در بافت شهری و استفاده کارآمد از زمین، ضمن جلوگیری از گسترش بی‌رویه شهرها، به حفظ اراضی طبیعی و کشاورزی و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک می‌کند.
۲_حفظ و احیای فضای سبز: ایجاد و توسعه فضا‌های سبز عمومی و حفظ و احیای اکوسیستم‌های طبیعی، نقشی اساسی در تصفیه هوا، کاهش آلودگی صوتی، تعدیل آب و هوا و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان شهر ایفا می‌کند.
۳_توسعه حمل‌ونقل پایدار: ترویج استفاده از حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی به عنوان شیوه‌های حمل‌ونقل پاک و پایدار، نقش مؤثری در کاهش آلودگی هوا، ترافیک و مصرف سوخت دارد.
۴_طراحی شهری انسان‌محور: طراحی فضا‌های شهری با اولویت‌دهی به نیاز‌ها و خواسته‌های انسان، ضمن ایجاد فضایی امن، زیبا و قابل‌سکونت، به ارتقای حس تعلق خاطر و مشارکت اجتماعی شهروندان کمک می‌کند.
۵_استفاده از مصالح پایدار و روش‌های ساخت‌وساز سازگار با محیط زیست: به‌کارگیری مصالحی که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌کنند و استفاده از روش‌های ساخت‌وساز پایدار، از جمله مصالح بومی و انرژی‌های تجدیدپذیر، در راستای حفظ منابع طبیعی و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای ضروری است.
ب _ الزامات خاص شهر پایدار در همدان
با عنایت به ویژگی‌های منحصر به فرد استان همدان، از جمله جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بی‌نظیر، الزاماتی خاص نیز برای نیل به توسعه پایدار در این استان وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
۱_هم‌راستایی با طبیعت: حفظ و احیای اکوسیستم‌های طبیعی، تنوع زیستی و منابع آبی استان، با توجه به اقلیم خاص و جاذبه‌های طبیعی مانند غار علیصدر، دره مرادبیگ و تپه عباس‌آباد، از اهمیتی حیاتی برخوردار است.
۲_حفظ و احیای میراث فرهنگی و تاریخی: صیانت از آثار باستانی و میراث فرهنگی غنی استان، از جمله هگمتانه، گنجنامه و غار علیصدر، و احیای بافت‌های تاریخی شهر همدان، نقشی کلیدی در هویت‌بخشی به شهر و جذب گردشگران ایفا می‌کند.
۳_توسعه گردشگری پایدار: توسعه گردشگری با رویکردی پایدار، ضمن حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی، می‌تواند به رونق اقتصادی استان و ایجاد اشتغال برای ساکنان آن کمک کند.
۴_جذب سرمایه‌گذاری‌های سبز: حمایت از سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، حمل‌ونقل پاک و ساختمان‌های سبز، به ارتقای پایداری زیست‌محیطی استان و کاهش وابستگی به منابع فسیلی کمک می‌کند.
۵_توجه به فرهنگ و سنت‌های محلی: مشارکت مردم در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌ها و توجه به فرهنگ و سنت‌های غنی استان، از جمله در طراحی فضا‌های شهری و بافت تاریخی، نقشی اساسی در تحقق توسعه پایدار خواهد داشت.
نقش دیپلماسی علمی و همکاری‌های بین‌المللی
۱_تبادل دانش و تجارب: تبادل دانش و تجارب در زمینه شهرسازی پایدار و حفظ زیست‌بوم‌های سنتی نقش مهمی در زمینه شهرسازی پایدار دارد.
۲_نقش دیپلماسی علمی و همکاری‌های بین‌المللی
تبادل دانش و تجارب در زمینه شهرسازی پایدار و حفظ زیست‌بوم‌های سنتی با هم فکری و همکاری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند به ارتقای دانش و آگاهی مسئولان و متخصصان استان در این زمینه کمک کند.
۳_جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی: جذب سرمایه‌گذاری خارجی در زمینه‌های مرتبط با توسعه پایدار، مانند انرژی‌های تجدید پذیر، حمل‌ونقل پاک و گردشگری پایدار، می‌تواند به تسریع روند تحقق این امر در استان همدان کمک کند.
۴_ظرفیت‌سازی و آموزش: برگزاری کارگاه‌های آموزشی و سمینار‌های تخصصی با حضور کارشناسان داخلی و خارجی برای ارتقای دانش و مهارت‌های مسئولان، متخصصان و شهروندان در زمینه توسعه پایدار ضروری است.
توسعه پایدار در استان همدان
با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد استان همدان، نیازمند برنامه‌ریزی جامع و مشارکت همه ذینفعان است. هم‌راستایی با طبیعت، حفظ و احیای میراث فرهنگی و تاریخی، توجه به فرهنگ و سنت‌های محلی و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی علمی و همکاری‌های بین‌المللی، از جمله کلید‌های اصلی نیل به این هدف خواهد بود. با اتخاذ رویکردی نوین به توسعه و با بهره‌گیری از دانش و تجارب جهانی، می‌توان همدان را به شهری پایدار، زیبا و قابل‌زیست برای نسل‌های حال و آینده تبدیل کرد.