معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان همدان با بیان اینکه ادبیات ادبیات کودک و نوجوان بار فرهنگی و تربیتی جامعه را در سطح وسیعی میتواند به دوش بکشد از حمایت کانون از نویسندگان کودک و نوجوان خبر داد.
به گزارش فارس، سالروز درگذشت مهدی آذریزدی نویسنده کتابهای «قصههای خوب برای بچههای خوب»، «قصههای تازه از کتابهای کهن»، «گربه ناقلا»، «گربه تنبل»، «مثنوی» (برای بچهها)، «مجموعه قصههای ساده» و... به نام روز «ادبیات کودک و نوجوان» نامگذاری شده است.
به قطع یقین این نامگذاری نشان از اهمیت این نوع ادبیات دارد و نیز تأکیدی بر نقش مهم و پررنگ نویسندگان این حوزه که باید روحیات، احساسات و خلق و خوی کودکان و نوجوانان و نیازهای آنها را بشناسند تا بتوانند از دریچه نگاه آنها قلم بزنند تا آنجا که وقتی کودک و نوجوان داستان را میخواند هرگز این حس در او ایجاد نشود که این داستان و قصه را فردی بزرگسال نوشته است؛ یعنی باید نویسنده این قشر با داستانها و نوشتههایش بچگی کند و لذت این دوران را به آنها بچشاند.
برای بررسی بیشتر این نوع ادبیات و جایگاه آن با خانم معصومه ابراهیمیهژیر معاون فرهنگی کانون پرروش فکری کودک و نوجوان استان، نویسنده و مدرس ادبیات کودک و نوجوان و مدرس دانشگاه به گفتوگو نشستیم و سوالات خود را مطرح کردیم:
فارس: تعریف ادبیات کودک و نوجوان چیست؟
شیوه خاص صحبت کردن، نوشتن، ایجاد ارتباط و رفتار کردن با کودک و نوجوان.
فارس: در حال حاضر نگاه دنیا به ادبیات کودک و نوجوان چگونه است و نگاه نویسندگان و ناشران داخلی چطور؟ و اینکه چقدر نویسندگان داخلی ما با اتفاقات روز جامعه برای داستاننویسی این قشر سنی به روز و نو است؟
جدا از نگاه ابزاری برخی از ناشران، نه نویسندگان به ادبیات کودک و نوجوان باید گفت: نگاه دنیا و نویسندگان داخلی ما به این نوع ادبیات تخصصی است و هر کسی به خود اجازه نمیدهد که بدون اطلاعات و شناخت وارد این حوزه بشود و این یک موفقیت بزرگ است.
باید باور کنیم که این ادبیات برعکس اسم آن یک دنیای بزرگ با پیچیدگی خاص خود را دارد و ما با قشری طرف هستیم که هیچ دفاعی از خود ندارد؛ حتی نوشته و داستان ما باید حالت دفاعی از او و رویاهایش داشته باشد.
نگاه دنیا به این ادبیات یک نگاه واقعبینانه است، زیرا کودکان با دنیای واقعی ارتباط دارند و مانند گذشته نیست که برای کودک و نوجوان یک داستان حال واقعی یا خیالی بگویی و آنها باور کنند بلکه امروزه در عصر الکترونیک همه ما و فرزندانمان در معرض اطلاعات بسیار و متفاوتی هستند و آگاهی آنها با دوران گذشته خیلی تفاوت دارد و وسیعتر شده است.
همین ایام کرونا را مثال بزنم که تا قبل از این بیماری خیلی از والدین حتی گوشی به دست فرزند خود نمیدادند، ولی با تعطیلی مدارس و قرنطینه و مجازی شدن آموزشها گوشی والدین در دست بچهها افتاد و یا در مثال دیگر برای فرهنگسازی در خصوص حفاظت شخصی کار آموزشی از همین دوران کودکی و نوجوانی شروع شده که باز نیاز به فضای مجازی است پس یک نویسنده کودک و نوجوان برای اینکه پذیرش داشته باشد چارهای جز بهروز بودن ندارد.
فارس: کسی که برای کودکان و نوجوان داستان مینویسد باید چه نکاتی را مدنظر بگیرد و به چه دانشی اشراف داشته باشد؟
باید به تمام علوم روز آشنا باشد نمیگویم اشراف؛ چراکه سخت و غیرممکن است و کسی نمیتواند به همه علوم اشراف داشته باشد، ولی باید دوران کودکی و نوجوانی را بشناسد و نیازها را درک کند در این زمان او میداند که باید برای کودک و نوجوان چه بنویسد. باید باور کنیم کودکان ونوجوانان این عصر مطالبهگر و انتقادکننده هستند و هر حرفی را براحتی نمیپذیرند و بسیار هوشمند هستند حتی در مورد مطالب تخیلی نویسنده باید مواظب باشد مطالبش روح و روان آنها را به بازی نگیرد و اولین علمی که نویسنده باید با آن آشنا باشد روانشناسی و روانشناختی است.
فارس: به نظر شما ادبیات کودک و نوجوان چقدر بار تربیتی- فرهنگی یک جامعه را میتواند به دوش بکشد؟ و آیا از این ادبیات برای رواج سبک زندگی ایرانی- اسلامی براحتی میتوان بهره گرفت؟ چگونه؟ و چقدر از این فضا استفاده کردهایم؟
معتقدم این ادبیات میتواند در سطح وسیعی بار فرهنگی و تربیتی جامعه را به دوش بکشد، ولی این ادبیات یک تیغ دولبه است، زیرا یک نویسنده با مطالبش با روح و روان کودک و نوجوانی که شناخت کاملی از محیط اطراف ندارد، ارتباط برقرار میکند. یک نویسنده باید بداند که با قلمش چه بذری را میخواهد بر روی روح و و ضمیر پاک مخاطبش بپاشد و چه چیزی برداشت کند. آیا از قلمش امید، شادی، احساس مفید بودن و ... تراوش میکند یا ناامیدی، احساس پوچی و.
یک نویسنده باید باید مطالب تربیتی و فرهنگی و هر مطلب آموزشی را با وسواس و ظرافت قلمش به شکل غیرمستقیم مطرح کند تا بار منفی آن کم شود.
فارس: شما معاون فرهنگی کانون هستید مدیر و معلم بودهاید و نویسنده که در همه حالات با بچهها ارتباط نزدیک داشته و دارید؛ برحسب تجربیاتتان ادبیات کودک و نوجوان ما باید چه شاخصهایی برای اثرگذاری داشته باشد؟
مهمترین موضوع برای نوشتن داشتن احساس است یعنی نوشته جان و روح داشته باشد و کودک آن حس را در نوشته پیدا کند تا اثر خود را بگذارد که باز در اینجا علم روانشناسی به ما کمک میکند. البته باید این نکته را هم مدنظر داشته باشیم که فرزند ما باید مهارت خودآگاهی و شناخت از خود را کسب کند و بداند در مقابل فرایندهای هیجانی، چون غم، شادی، خشم و... چه واکنشی نشان دهد.
فارس: نگاه کانون به ادبیات کودک و نوجوان چیست؟ و چگونه از نویسندگان کوچک خود حمایت میکند؟
بنیان به وجود آمدن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همان طور که اسمش پیداست کودک و نوجوان است. یک نگاه بسیار ژرف و زیبایی نسبت به کودکان و نوجوانان دارد و هر امری که محقق میشود اولین معیار مدنظر آن در نظر گرفتن روح و روان و حال و آینده و احساس آنها است.
کانون از نویسندگان کوچک خود حمایت میکند و دلیلش همین انجمنهای ادبی و کارگاهها و کلاسهای نوشتن خلاق است که در آن برگزار میشود، حتی در ایام کرونا این انجمنها فعال و پویا به شکل مجازی برگزار شده است. بخش دیگر کانون فعالیتهای کتاب و کتابخانه آن است.
یکی از اهداف مهم همین کارگاهها و انجمنها کشف استعدادهای بچهها در زمینه نویسندگی است و مربی با روشها و تکنیکهای خاص خود به کشف و سپس پرورش استعداد میپردازد.
فارس: یک سوال کلی اینکه حال ادبیات کودک و نوجوان در ایران چگونه است؟ و یک سوال جزئیتر که استقبال کودکان و نوجوانان از نوشتن و نویسندگی کانون را چگونه ارزیابی میکنید؟
حال ادبیات کودک و نوجوان در ایران خوب است و در سالهای اخیر نگاه بسیار تخصصیتر شده و نوشتههای پرباری داشتهایم، در دو سه سال اخیر که با کانون ارتباط داشتهام واقعا شور و شوق بچهها را برای نوشتن میبینم و این جای خوشحالی دارد.
به جرأت میگویم که یکی از کلاسهای گرم و فعال ما کلاسهای نوشتن و نویسندگی است که البته نقش مربی در این استقبال و ایجاد شور و ترغیب مهم است. وقتی مربی ارتباط موثر و کلاسداری مثبتی داشته کلاسش روح و جان داشته باشد بچهها راحت جذب شده و راحتتر به سمت نوشتن سوق پیدا میکنند.
فارس: کمی تخصصیتر موضوع را ادامه بدهیم، شما در زمینه ادبیات دفاع مقدس کتاب دارید و «دختر شینا» هم به تصویر کشیدن زندگی شما و ایثار و فداکاری پدر شهید شما است، آیا تعریفی برای ادبیات کودک و نوجوان در حوزه دفاع مقدس داریم؟
ادبیات دفاع مقدس آینهای است از مقاومت و ارزشهای انسانی در مقابل هشت سال دفاع از کشور در مقابل جنگی که به ملت ما تحمیل شد، هر آنچه برای دفاع مقدس قلم بخورد جزئی از ادبیات دفاع مقدس است حال اگر نوشته و مطلبی در این خصوص با کودک و نوجوان ما ارتباط برقرار کرده و حس لذت و زیباییشناختی ایجاد کند و باعث رشد شناخت او آن دوران شود در زیرمجموعه ادبیات دفاع مقدس قرار میگیرد.
این ادبیات باید بر محور ارتباط شناسی، زیباییشناسی و شناختشناسی بچرخد تا اثرگذار باشد؛ مهمترین نگرش این ادبیات باید نگرش امیدوارانه به زندگی باشد و باید ایثار و فداکاری و گذشتن از سختیها را به مخاطب القا کند و نقش شهید و شهادت را به زیبایی برای آنها ترسیم کند و نقش سرمشق گرفتن داشته باشد.
فارس: شما کتابی به نام «عاطفه جنگ» دارید؛ در مورد آن توضیح بدهید:
به تحلیل عاطفی ادبیات کودک و نوجوان در دوران دفاع مقدس پرداختم و آثاری که در هشت سال برای کودک و نوجوان نوشته شده را تحلیل و بررسی کردم. کاری بین رشتهای بین روانشناسی و ادبیات که در آن ویژگی شخصیتی کودک و نوجوان را بررسی کردهام. این کتاب اثری پژوهشی ویژه دانشجویان و اولین کاری است که به صورت تحلیل عاطفی صورت گرفته است. خیلیها فکر میکنند جنگ عاطفه ندارد در حالی که شادی، همدردی، همدلی، خنده غم، ترس و ... دارد. خیلی از رزمندگان ما رنج سنی نوجوانی و جوانی داشتهاند.
فارس: ضمن تشکر از شما اگر صحبت پایانی دارید بفرمایید.
امیدوارم هیچ وقت شاهد جنگ نباشیم و زودتر از شرایط فعلی حاکم بر جهان رها شویم و به سلامت عبور کنیم، از خدا میخواهم روان کودک و نوجوان ما بخندد و شاد باشد و زندگی سالم داشته باشند.