اگر میخواهیم همدان را به عنوان مقصد گردشگری در سطح ملی و بینالمللی معرفی کنیم؛ توجه بهشاخصهای واجد ارزش در شهر و استان، تسهیلگر این امر خواهد بود.
آنچه می تواند همدان را به عنوان جاذب گردشگر همردیف نمونههای همطراز خود قرار دهد؛ جاذبه هایطبیعی و تاریخی، سابقهی اجتماعی- تاریخی، اقلیم و چهرههای شاخص علمی و ادبی شهر است.
همدان با 1800 اثر واجد ارزش و سابقه تاریخی 3 هزار ساله به دروازه تاریخ و تمدن شهرت دارد کهحفظ و احیای این آثار از ارزشمندترین اقدامات مدیریت شهری و مسئولان ارشد شهر و استان به شمار می آید.
از آنجا که ارزشهای مستتر در کالبد فیزیکی ابنیه تاریخی با ساختار مدرن عصر امروز به طور کامل سازگاری و انطباق دارد؛ مرمت ابنیه تاریخی، احیای ارزشهاست و احیای بافت تاریخی، سیاست بازگشت به خویشتن است.
با مطالعه روند معاصرسازی شتابزده همدان مانند بسیاری از نمونههای مشابه از اوایل صده جاری،جز تهدید و از دست دادن انسجام کالبدی بافت تاریخی، حاصلی بر جان این بافت برجای نمانده است؛تکرار، تقلید و بازآفرینی مسیر طراحی و زیست را باید در این مجموعه واجد ارزش شکل دهد.
در پنجمین دوره شورای اسلامی شهر همدان، تبادل تجربیات در این حوزه با نمونههای موفق داخلی دردستور کار کمیسیون فرهنگی_اجتماعی شورا قرار گرفت. از آنجاییکه انتخاب الگوی موفق و مناسب دراین زمینه از اهمیت ویژهای برخوردار بود، با بررسی چند نمونه مشابه، کاشان با توجه به سابقه تاریخی و تجربه موفق باززندهسازی و حفظ بافت تاریخی شهر از اولویتهای بازدید معرفی شد.
کاشان با قدمت 7 هزار ساله از نمونه های موفق جذب گردشگر در ایران است که از دهه هفتاد با عزمراسخ مسئولان کشوری و مدیران شهر اقدام به احیا و مرمت ابنیه و بافت واجد ارزش داشته است.
بزرگترین دستاورد این شهر در 25 سال اخیر، تبدیل تهدیدهای موجود به فرصتهای اقتصادی است؛این رویکرد در راستای تقویت صنعت توریسم و دستیابی به درآمد پایدار تحقق یافته است.
در نگاه انتقادی شهروندان کاشانی به بخش اعظم بافت تاریخی کاشان که قبل از دهه 70 گرایش به بافتفرسوده شهری پیدا کرده و به عنوان یک معضل شهری شناخته میشد؛ با سیاستگذاری مسئولان وقت(به ویژه مهندس محلوجی، وزیر معادن و فلزات) و تدبیر مدیران شهری با الگوسازی در 5 اثر تاریخیواجد ارزش تاریخی و تبدیل داشتههای شهر به واحدهای اقتصادی و فرهنگی تحول شگرفی ایجاد شد.
این تحول پس از گذشت بیش از 10 سال در اواسط دهه 80 به شکل چشمگیری به ثمر نشست.
بافت شهری در تعریف کاربری و معرفی پلاکهای شهری نقش بسزایی دارد؛ از اینرو باززندهسازیگذرهای تاریخی شهر بهعنوان شاکله بافت تاریخی و مراکزمحله بهعنوان هستههای این بافت، در کاشان47 گذر فعال و پویا را در این شهر، تعریف و به گردشگران عرضه کرده است.
پس از الگوسازی انجام شده و با ورود شهروندان به فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی شهر، الگوی مدیریتمشارکتی در شهرداری کاشان محقق شد. مرمت و احیای 245 اثر تاریخی توسط کاشانیها در بازهزمانی نسبتاً کوتاه از دستاوردهای الگوسازی شهرداری کاشان در سطح شهر است.
بدون تعریف کاربری مناسب و همگون با بنای تاریخی، احیا و حفظ این ابنیه، اقدامی عبث خواهد بود. در تعریف این کاربریها، بازخورد شهری و اصالت کاربری بنا تعیینکننده است و همدان نیز از اینقاعده مستثنی نبوده و در صورت نادیده گرفتن این نکته، موفقیتی در این راه کسب نخواهد کرد.
خانههای تاریخی، پلاکهای مسکونی شهرها هستند و تعریف کاربری دیگر برای آنها مستلزم مطالعه وپیوستنگاری فرهنگی و اجتماعی جدیتر است.
در حال حاضر کاربریهای متداول برای احیای خانههای تاریخی به صورت یادمان، سفرهخانههایسنتی، نمایشگاه و نگارخانههای موزههای مختلف، اقامتگاههای سنتی، خانههیا بومگردی و مراکزفرهنگی و اجتماعی تعریف شده است که با هدف بهرهبرداری حداکثری شهر از این ابنیه واجد ارزشهمواره بررسی بازخورد کاربریهای موجود بهمنظور سیاستگذاری و برنامهریزی مدیران شهریباید در دستور کار قرار گیرد.
خانههای بومگردی محله جولان از نمونههای موفق کاربری و احیای بناهای تاریخی در همدان است.حمام قلعه و حمام حاجی هم به عنوان دیگر نمونههای موفق تعریف کاربری سفرهخانه سنتی در اینشهر است؛ از سوی دیگر عمارت نورمهال و خانه پوستیزاده به عنوان مراکز فرهنگی (فرهنگسرا)در حد توان بنا، فعالیتی در آن صورت نمیپذیرد.
کاربری موزه برای ابنیه تاریخی و سایت باستانی در شهر همدان کاربری دیگری دارد که نسبت به کاربریهای موجود برای احیای ابنیه تاریخی در شهر است.
در این راستا دکتر محمدیان منصور عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا، نتایج حاصل از پژوهش برروی تپه باستانی هگمتانه و استقبال شهروندان از موزههای سطح شهر همدان را اینگونه اعلام کردند که«مطالعات نشان میدهد متأسفانه رویکرد مدیریت شهری در ترغیب مردم به مقوله پیچیدهای مانندفرهنگ موفق نبوده است. 79 درصد از شهروندان همدانی یا تاکنون بازدیدی از تپه هگمتانه نداشتهاندیا تنها یک بار از این بنا بازدید داشتهاند. تپه هگمتانه با حدود 30 هکتار زمین در قلب شهر وبرخورداری از یک موزه نتوانسته است جذابیتی برای مردم شهر همدان ایجاد کند.