سارا کریمی
چند سالی است که کشور عزیزمان اقتصاد نا به سامانی به دلیل تحریم های ظالمانه دارد بر آن شدیم تا با یکی از صاحبنظران علم اقتصاد آقای دکتر سید حمید حسینی گفتگویی درباره تاثیر تحریم‌ها بر بازار سرمایه داشته باشیم که امیدواریم مورد توجه خوانندگان گرامی قرار گیرد.
در خصوص آثار تحریم‌های ایران و تاثیر آن بر وضعیت قیمت سهام شرکت‌ها در بورس توضیح بفرمایید.
اصولا و بطور کلی تحریم اقتصادی هر کشوری دارای یک اثر کوتاه مدت روانی است که از آن با تعبیر شوک نام برده میشود، که سریع و حتی در مواقعی قبل از اعمال آن تحریم آثار خود را نشان میدهد که در بازار بورس ایران با سقوط شاخص‌ها قابل مشاهده است. معمولا بعد از مدت کوتاهی هم آثار ابتدایی تعدیل شده و بازار به تعادل میرسد. اما آثار میان مدت و بلند مدت تر تحریم‌ها بر اساس نوع تحریم و موضوع آن می تواند در سود آوری شرکت‌ها و در نهایت ارزشمندی سهام‌ها خود را نشان دهد.
ما در دو دوره اوایل دهه نود و ابتدای سال ۹۷ تحریم‌های شدیدتری را نسبت به ایران داشته ایم در خصوص آن‌ها و تاثیرشان بر بورس اوراق بهادار توضیح دهید.
حریم‌ها علیه ایران از سال ۱۳۸۹ به‌صورت جدی‌تری صورت گرفته که در سال ۹۰ به شکل وسیعی ادامه پیدا کرده است. با وسعت زیاد تحریم‌ها طبیعی بوده که اکثر صنایع (چه وارداتی و چه صادراتی محور) وارد مرحله رکود و کاهش فروش محصولات شده‌اند.
این رکود گریبانگیر بازار سرمایه نیز شده است؛ به‌گونه‌ای که حدودا ۱۷ ماه شاخص در محدوده ۲۵ هزار واحد راکد مانده بود.
در سال ۱۳۹۱ بازار سرمایه با چندین محرک رشد روبه‌رو شده است، اولین محرک، رشد افزایش قیمت دلار بوده است که از سال ۹۰ شروع شده و در انتهای سال ۹۱ تقریبا ۳ برابر شده بود. شرکت‌ها ابتدا دست به محافظه کاری زده و این افزایش دلار را در سود خود اعلام نمی‌کردند، اما در نهایت بسیاری از آن‌ها اقدام به تسعیر ارز کردند. شرکت‌های پتروشیمی و شیمیایی که عمدتا صادراتی بوده‌اند توانسته‌اند محصولات صادراتی خود را بسیار گران‌تر بفروشند و سوددهی فزاینده‌ای را ثبت کرده‌اند، این موضوع برای شرکت‌های فلزی نیز صادق بود. شرکت‌های بانکی نیز در تسعیر ارز تعدیلات خوبی داده‌اند و از طرفی با گران شدن دلار شرکت‌های دارویی نیز اقدام به گران کردن دارو کرده‌اند که سوددهی آن‌ها نیز زیاد شده بود. به جز گروه خودرو که با افزایش بیش از دو برابری محصولات باز هم زیان‌دهی بالایی داشته تقریبا اکثر صنایع با رشد دلار، سوددهی مناسبی را ثبت کرده‌اند. به عبارت دیگر عمده دلیل رشد بازار کاهش ارزش پول ملی بود. این موضوع با همین الگو در سال ۹۷ و با افت ارزش ریال مجددا در بازار مشهود شد و شاخص کل با رشد زیادی همراه شد.
از منظر دیگر اگر نگاه کنیم افزایش شاخص‌ها و رشد سهام ناشی از افزایش پارامتر‌های اقتصادی کشور نیست بلکه ناشی از تورم است و بازار در حال تطابق خود با تورم است.
همانطور که در سال ۹۰ این اتفاق را شاهد بودیم؛ بنابراین هیچ دولتی نمی تواند این رشد شاخص‌ها و رونق بازار را بعنوان عملکرد صحیح خود در اقتصاد تلقی کرده و آدرس اشتباهی بدهد.
در دوران تحریم کدام شرکت‌ها برای سرمایه گذاری مناسب‌تر و کدام‌ها غیر مناسب هستند.
در وضعیت فعلی یکی از بزرگترین ریسک‌های سیستماتیک بازار سرمایه، مسئله تحریم است.
تحریم‌ها موجب شده تا شرکت‌ها به عنوان اجزای اقتصاد از طرق مختلف تحت تأثیر قرار گیرند. برخی از شرکت‌ها به دلیل تحریم بانک‌ها و عدم امکان انتقال وجوه حاصل از فروش محصولاتشان به داخل کشور، از طریق کاهش فروش و برخی به دلیل نیاز به مواد اولیه و یا ماشین آلات از خارج و عدم امکان واردات این مواد و ماشین آلات، از طریق کاهش تولید از تحریم‌ها متضرر شده اند.
همه سهام بازار لزوما به یک اندازه از این موضوع تاثیر نمی‌پذیرند
در دوران تشدید تحریم‌ها تقریبا تمام شرکت‌های صادرات محور از ابعاد مختلفی متضرر می‌شوند. بعد اول کاهش میزان تقاضا به تبع کاهش سفارشات مشتریان قبلی است. این عامل هم برای شرکت‌های بزرگ و هم برای شرکت‌های کوچک باعث مشکل است.
می‌توانیم شرکت‌ها را به شرکت‌های آسیب پذیر و صنایع آسیب ناپذیر از تحریم‌ها در بورس تقسیم کنیم؟ اگر جواب مثیت است این صنایع کدامند؟
بله تعبیر مناسبی بکار بردید شرکت‌های موجود در بازار دارای سطح آسیب پدیری متفاوتی نسبت به عوامل اقتصادی و سیاسی بازار هستند.
اصولا شرکت‌های صادرات محور و یا شرکت‌هایی که مواد اولیه آن‌ها از خارج از کشور تهیه می شوند از فضای تحریمی متضرر می‌شوند مانند فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها و در مقابل شرکت‌هایی که مانند گروه اول نیستند و مشتریان داخلی دارند و یا محصول نهایی آنان کمتر واردکشور می شوند و یا مورد تحریم واقع شده است می توانند رشد داشته باشند مانند گروه دارویی‌ها و مواد غذایی.
فضای بازار سرمایه در مقابل تحریم‌ها در حال حاضرچگونه ارزیابی می کنید و آیا ممکن است بازار مجددا دچار شوک ناشی از مسایل سیاسی بین المل و بطور مشخص تحریم‌های جدیدآمریکا شود؟
گسترده شدن تحریم‌ها شاید در ظاهر براساس تبلیغات، پیچیده و سخت باشد، اما با توجه به شرایط تحریمی سال‌های گذشته اقتصاد ایران و صنایع نفت، پتروشیمی، معدن و... تحریم‌های جدید اثربخشی تازه تری ندارند و بورس درحالت بی واکنشی قرار دارد.
چرا که پیش از این چنین تجاری بوده و مساله مهمتر اینکه ایران راه‌های مقابله را به درستی عملیاتی و باعث میشود حرکت اقتصاد هرچند با سرعت کم ادامه داشته باشد و صنایع به حیات ادامه دهند.
یکی از دلایل استقبال از بازار سهام در ماه‌های اخیر به تحولات و رویداد‌های سایر بازار‌های موازی نیز مربوط است که باعث شده سرمایه گذاران به دلیل این که نرخ سود بانکی محدود شده و ارزش ارز به تعادل رسیده و بازار‌های طلا و سکه نیز در روند تثبیت شده قرار دارند از بازار سهام و سرمایه گذاری در آن استقبال کنند و به دنبال کسب بازده در بورس باشند و به تبع آن بازار سهام پر رونق و پربازده شده است.
بنا بر این به نظر نمی رسد تا درگیری نظامی که فعلا محتمل نیست بازار سرمایه دچار شوک و ریزش شود، اما همچنان مشکلات ساختاری اقتصاد شامل دولتی بودن و رانت و تورم و سایر متغییر‌های داخلی اقتصادی در بلند مدت این بازار را مانند هر بازار دیگری تحت تاثیر قرارمی دهد.
نکته قابل توجهی که از آن غفلت کرده ایم این است که اصولا در هر شرایطی حتی تحریم و جنگ بازار سرمایه میتواند برای فعالان هوشیار و دانا بازاری جذاب باقی بماند، ولی در زمانی که افراد بصورت هیجانی وارد بازار می شوند و افراد تازه کار و بدون دانش سهم بالاتری دارند بازار مستعد ریزش بیشتری است.
نقش دولت در حمایت از بازار سرمایه را چگونه ارزیابی می کنید؟
به نظر میرسد بهترین سیاست دولت در این مورد میتواند هدایت نقدینگی بسمت این بازار و همچنین عرضه سهام شرکت‌های دولت در این بازار‌ها باشد. در عین حال دولت با ایجاد ثبات و مدیریت در بازار سرمایه و حفظ امنیت روانی سهامداران میتواند در این خصوص بهتر عمل کند.
در نهایت هم وظیفه ذاتی دولت که بهبود متغییر‌های کلان اقتصادی است بهترین حمایت دولت از کلیه بازار‌ها بخصوص بازار سرمایه است.
