'آق گل' تالابی زیبا که مطالعات زمین شناسی حاکی از قدمت ۴۰ هزار ساله آن دارد، این روزها به دلیل کاهش شدید بارش ها، نفسش به شماره افتاده است و میطلبد که مسئولان برای نجات آن کاری کنند.
به گزارش ایرنا، هنوز چند ماه از آبگیری تالاب ۸۳۰ هکتاری آق گل ملایر به عنوان یکی از بزرگترین تالابهای فصلی استان همدان نمیگذرد که به واسطه کاهش شدید بارشها حال خوشی ندارد و دیگر میزبان پرندگان مهاجر و محلی نیست؛ گویا دوباره نفسش به شماره افتاده است.
تالاب آق گل که زیستگاه ۴۶ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی است، اگر زنده بماند، میتواند یک قطب گردشگری استان همدان و مامنی برای پرندگانی همچون حواصیل، فلامینگو، غاز خاکستری، تنجه، پرستوی دریایی، اردک مرمری، مرغ سقا، باقرقره و کبک باشد.
به گفته مسئولان محیط زیست استان همدان، حقابه این تالاب که در جنوب شرقی اسلامشهر آق گل از توابع شهرستان ملایر و روستای توتل در کنار کوه 'کت' در مرز استانهای همدان و مرکزی واقع شده است، پرداخت نمیشود و با کسری سالانه ۸۶ میلیون مترمکعب مخزن آب مواجه بوده و ظرف ۱۰ سال گذشته ۷۵۷ میلیون مترمکعب افت مخزن در تالاب رخ داده است و با ادامه روند کنونی تا ۱۳ سال آینده تالاب به طول کامل خشک میشود.
این در حالیست که تیرماه سال گذشته به واسطه خشکیهای مکرر تالاب آق گل و پرداخت نشدن حقابه آن از رودخانه 'قره چای' در ارتفاعات دشت کمیجان استان مرکزی، تعداد قابل توجهی از هنرمندان شاخص استان همدان، مسئولان بخشهای مختلف، فعالان مدنی، اصحاب رسانه، اقشار مختلف مردم و دوستداران محیط زیست از سراسر کشور، از مسئولان درخواست کردند دستور ویژهای برای پرداخت حقابه این تالاب به عنوان بزرگترین تالاب استان همدان از سوی استان مرکزی صادر و کارگروه ویژهای برای احیای آن تشکل شود.
از طرفی سال ۹۰ بود که به گفته مسئولان محیط زیست استان همدان، معاونت آب و آبفای وزارت نیرو حقابه زیست محیطی تالابهای کشور را اعلام کردند که تالاب آق گل نیز در لیست این تالابها قرار داشت و حقابه آن ۲ میلیون مترمکعب تعیین شد.
اگر چه خشکسالی و تنشهای آبی عمدهترین مشکل خشکی تالاب آق گل است، اما معاون فنی اداره کل محیط زیست استان همدان زنده ماندن تالاب را منوط به مدیریت صحیح میداند و میگوید: حل مشکلات تالاب آق گل فرا دستگاهی است و همه باید پای کار باشند.
مهدی صفی خانی اینکه تالاب آق گل بین دو حوزه استان مرکزی و همدان واقع شده و هنوز وفاق لازم برای حل مشکلات این تالاب بین مسئولان دو استان ایجاد نشده است را باعث تاسف میداند و ادامه میدهد: به دلیل اینکه هنوز به تعامل لازم نرسیده ایم، نمیتوانیم اقدامات لازم را برای نحات این تالاب انجام دهیم.
وی با تاکید بر اینکه برای حل مشکلات آق گل باید همدلی بین مسئولان ۲ استان اتفاق بیفتد، بیان میکند: سوء مدیریتها نباید سرنوشت تالاب را تحت تاثیر قرار دهد، در حالیکه وفاق خوبی در استان همدان شکل گرفته و استاندار و سایر مسئولان مربوطه برای حل مشکلات تالاب آق گل مصمم هستند تا موانع را بردارند.
صفی خانی میگوید: علاوه بر مسئولان استانی، مسئولان شهرستانی و محلی، امام جمعه اسلامشهر آق گل و روستاهای همجوار هم نگران آینده تالاب هستند تا آق گل به شرایط خودش برگردد.
**ادمه خشکسالی، آق گل را کانون ریزگردها میکند
به گفته وی زیبایی محدوده تالاب و منطقه اطراف آن از نظر گردشگری نیز برای مردم ملایر و منطقه بسیار مهم است و در کنار کاربریهای مناسبی همچون تامین و تقویت آب سفرههای زیرزمینی و تعدیل شرایط آب و هوایی، میتواند چشم انداز خوبی برای گردشگری و جذب گردشگران باشد؛ در حالیکه خشک شدن این تالاب عواقب منفی بر سفرههای آبهای زیرزمینی به دنبال داشته و این منطقه را تبدیل به کانون ریزگردها میکند و گونههای حیات وحش را تحت تاثیر قرار میدهد.
وی با بیان اینکه با توجه به فصلی بودن تالاب، انتظار نداریم آق گل در همه فصلها آبگیری شود، ادامه میدهد: تاکنون تالاب ۸۳۰ هکتاری آق گل به این وسعت آبگیری نشده و در فصلهای پر آب هم خشک بوده است؛ اما در این شرایط ما تالاب را به حال خودش رها نکرده ایم.
وی اضافه میکند: در این میان سال گذشته برخلاف ۱۰ سال گذشته، آق گل آبگیری شد و شکل تالاب گرفت و تا تیرماه امسال زنده و سر و حال بود، اما با توجه به فصلی بودن تالاب، از اوایل مرداد امسال حالت طبیعی خود را طی کرد و خشک شد.
معاون فنی اداره کل محیط زیست استان همدان با بیان اینکه امیدواریم امسال نیز شاهد بارشهای خوب باشیم، میگوید: البته امسال شرایط جوی خوب نیست و امیدواریم تا پایان سال و اوایل سال آینده شاهد بارش باشیم تا دوباره آق گل زنده شود.
اینکه محیط زیست استان همدان پیگیر حل موانع و مشکلات آق گل و اخذ مصوباتی از طریق شورای حفظ حقوق بیت المال در اراضی ملی است، جای خوشحالی است که صفی خانی از جمله این مصوبات به جایگزینی کشتهای کم آب بر به جای کشتهای پرآب در محدوده تالاب به عنوان یکی از وظایف مهم جهاد کشاورزی اشاره میکند که باید ضمن ارائه آموزش به کشاورزان، به روز رسانی کشتها و همچنین برخورد با چاههای غیرمجاز را نیز در دستور کار قرار داد.
وی همچنین اضافه میکند: در صدد اخذ اعتباراتی از سازمان محیط زیست کشور هستیم تا در صورت موافقت، بتوانیم حداقل در زیرساختهای تالاب یکسری اقدامات انجام دهیم که هنوز رقم این اعتبار مشخص نیست و در ماههای آتی ابلاغ میشود.
این در حالیست که مدیر منابع آب ملایر در گفت و گو با ایرنا، یگانه راه زنده ماندن آق گل را کنترل چاههای غیرمجاز ورودی حوزه تالاب با توجه به شرایط اقلیمی و برخورد جدی با متخلفان از حوزه تا تالاب میداند که نوعی عدالت اجتماعی در بخش آب است.
جمشید نوروزی با بیان اینکه اگر بخواهیم تالاب زنده بماند، نباید تنها به پلمب کردن چاههای غیرمجاز بسنده کنیم، میافزاید: حدود ۵۷ حلقه چاه غیرمجاز در محدوده حریم تالاب مربوط به روستاهای توتل و اسلام شهر وجود دارد که از این تعداد ۲۴ حلقه در حریم کمی و ۳۳ حلقه در حریم کیفی است و همه آنها جزو فرم یک و دستورالعملهای فاقد پروانه هستند که طبق دستور العمل وزارت نیرو ۲۵ میلیون مترمکعب آب به آنها تعلق میگیرد.
وی ادامه میدهد: برای صنعتی کردن یا احیای باغهای موجود، همه ۵۷ حلقه چاه پلمب شدند که طبق نظر دادگستری ملایر باید آنها را تا قبل از شروع کشت جدید تعیین تکلیف کنیم.
**وجود ۱۱۶ چاه غیرمجاز در محدوده تالاب
نوروزی با بیان اینکه در حریم دشت کمیجان که تالاب در آن واقع شده است، چاههای بسیاری وجود دارد، افزود: ۵۹ حلقه چاه غیرمجاز نیز در محدوده آبراهه شامل روستاهای طجر علوی، علوی، دشت آباد و گنجاب وجود دارد که در مجموع ۱۱۶ حلقه چاه غیر مجاز و فاقد پروانه در محدوه تالاب وجود دارد و این به جز چاههای غیرمجاز در محدوده استان مرکزی است که باید کنترل شوند.
بر اساس گزارشهای اعلام شده، ۲۶۰ حلقه چاه در مناطق اطراف تالاب آقگل وجود دارد که ۴۰ درصد این چاهها غیرمجاز است؛ در حالیکه تنها ۱۰ درصد از مجموع این چاهها در حوزه استان همدان واقع شده است.
در این میان نوروزی معتقد است: تنها راه احیای تالاب آق گل در کوتاه مدت این است که چاههای غیرمجاز ورودی حوزه تالاب را کنترل کرده و یا وضعیت موجود را از طریق دستورالعمل ابلاغی وزارت نیرو ساماندهی کنیم.
مدیر منابع آب ملایر ساماندهی چاههای غیرمجاز محدوده آق گل را نیازمند مدیریتی کارآمد میداند و ادامه میدهد: با بررسی چاههای غیرمجاز روستای توتل در نزدیکترین محدوده تالاب، مشخص شد که سالانه ۸.۷ میلیون مترمکعب آب برداشت میشود؛ این در حالیست که فقط از چاههای مجاز آن ۱.۳ آب برداشت میشود.
نوروزی میگوید: چنانچه این چاههای غیرمجاز ساماندهی شوند، نیم میلیون مترمکعب آب به چاههای فاقد پروانه توتل تعلق میگیرد که با این کار هم آق گل را حفظ میکنیم و هم از ارتزاق مردم جلوگیری نمیشود.
به گفته وی قرار بود ۲.۲ میلیون متر مکعب از حوزه استان مرکزی به تالاب تعلق گیرد، اما زمانیکه حوزه بالادستی تالاب (رودخانه شراء) را پایش میکنیم، میبینیم که ورودی ندارد و اگر منتظر بمانیم تا روزی این حقابه احیا و وارد تالاب شود، زمان زیادی میگذرد.
وجود چاههای غیرمجاز، برداشت بی رویه آب از چاههای مجاز و غیرمجاز و کشت محصولات 'آب بر' را عامل افت نزدیک به ۳۰ میلیون مترمکعبی منابع آبی این منطقه و ایجاد تراز منفی در این دشت ارزیابی میکند.
در این میان تخصیص نیافتن حقابه اکولوژیکی از سال ۸۸ به بعد، زه کشی و خشکسالی از دلایل عمده افت منابع آبی این دشت شناخته میشود که مجموع شرایط یاد شده، تهدیدی جدی برای خشک شدن تالاب آق گل به شمار میرود.
این در حالیست که اداره جهاد کشاورزی ملایر برای توسعه آبیاری نوین و جلوگیری از کشتهای پرآب بر در محدوده تالاب آق گل، بسیار مصمم بوده و کشتهایی همچون زعفران، گیاهان دارویی، کلزا و گل محمدی را در دستور کار خود قرار داده است؛ به گونهای که از ۵۹۰ هکتار اراضی کشاورزی موجود در محدوده تالاب، تاکنون ۳۹۸ هکتار آن به آبیاری بارانی و تحت فشار مجهز شده است.
به گزارش ایرنا، تالاب آق گل ملایر از سال ۸۸ به مدت پنج سال به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و سال گذشته با اتمام این زمان و توضیحاتی که اداره کل محیط زیست استان همدان ارایه کرد، این مدت سه سال دیگر تمدید شد؛ ممنوعیتی که نشان از وحود تنوع حیات وحش در این منطقه دارد و باید این ظرفیت حفظ شود و تحقق این مهم در کنار زنده ماندن 'آق گل' معنی مییابد.