فاظمه صنیعی وحید
با شیوع بیماری کرونا در دنیا سبک زندگی همه مردم با تغییرات فراوانی روبرو شد و بسیاری از افراد علاوه بر رنج بیماری، غم سنگین از دست دادن عزیزان خود را هم متحمل شدند. از تجارت سازندگان و طراحان ویروس مرگبار کرونا، عاملان انتشار آن در جامعه و همچنین تلاش معدود کشورهایی، چون آمریکا که سعی در انحصار واکسن کرونا داشتند که بگذریم تلاش اغلب دانشمندان پس از همه‌گیر شدن بیماری کرونا بر موضوع ساخت واکسن در مقابل این بیماری منحوس متمرکز شد و خوشبختانه تا کنون واکسن‌های خوب و موثری هم روانه بازار شده است.
به گزارش تابناک همدان، واکسیناسیون از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از مرگ و میر است، اما با آغاز واکسیناسیون در کشور، شایعات فضای مجازی توانست بر اذهان برخی اثر گذاشته آنان را برای تزریق واکسن دچار تردید کند؛ این توهم در افرادی که اطلاعات خود را از منابع غیر معتبر دریافت می‌کنند، بیشتر است.
از مهم‌ترین شایعات راجع به واکسیناسیون بین افراد از بین بردن قدرت بچه‌زایی، کاهش طول عمر و ایجاد نوعی سرطان است. علت شایع واکسن‌گریزی افراد باور نداشتن به بیماری کرونا و اعتقاد به ساخته ذهن انسان بودن آن است، با وجود اینکه شواهد آن در جامعه وجود دارد، اما اعتقاد راسخ دارند که اگر خدا بخواهد انسان بمیرد، می‌میرد و قابل پیشگیری نیست.
تغییر ژنتیک انسان با واکسن امکانپذیر نیست
ژنتیک و DNA در افراد با تزریق واکسن کرونا اصلاً امکان پذیر نیست. هیچیک از واکسن‌ها اصلاً قادر به تغییر ژنوم و ژن در انسان نیستند و این مقوله ساخته و پرداخته ذهن افرادی است که از مکانیسم ساختار واکسن، اصول تأثیر واکسن، چگونگی ایجادایمنی در بدن و ارزش ایمنی ایجاد شده توسط آن اطلاعی ندارند.
انسانی که بدن او دارای ایمنی نباشد، اصلاً قادر به زندگی بر روی کره زمین نیست، زیرا ما دائماً در حال تماس با عوامل خارجی هستیم که با تنفس، غذا خوردن و یا زخم‌های روی پوست وارد بدن می‌شوند، سیستم ایمنی بدن عوامل خارجی را شناسایی کرده و آن‌ها را مهار می‌کند تا به بدن آسیب نرسانند.
کسانی که بر باور تغییر ژن در انسان هستند، به اصول سیستم ایمنی بدن آشنا نبوده و بر اساس تخیلات ذهنی خودشان استدلال می‌کنند نه بر اساس واقعیت و چنین شایعاتی کاملاً بی‌اساس و بدون پایه بوده و برخی بدون پیگیری علمی، شایعات را قبول کرده و واکسن‌گریز شده‌اند. واکسن‌گریزی‌ها در حالی است که آمار کشورهایی با درصد واکسیناسیون بالا، کارآمدی آن را اثبات می‌کند و از سوی دیگر هیچ مقاله علمی مبنی بر درستی شایعات مطرح شده در زمینه نفی واکسیناسیون وجود ندارد. با اطلاع‌رسانی دقیق در مورد واکسن، کارکرد آن و طریقه ایجاد ایمنی در بدن از این طریق، می‌توان اعتماد مردم نسبت به واکسیناسیون را افزایش داد.
عرض اندام واکسن گریز‌های متوهم در مقابل علم!
اثربخشی واکسن‌های مشهور و به نامی، چون سینوفارم، آسترزانکا، پاستوکوک، پاستور، اسپوتنیک و ... در سراسر دنیا و واکسن‌های تولید داخل مثل واکسن برکت هم با دریافت تأییدیه‌های مورد نیاز و گذراندن انواع تست موفق انسانی به تأیید رسیده است و بر هیچ کس پوشیده نیست.
طی همین مدت کوتاه که انواع واکسن روانه بازار شده است، میزان ابتلاء و مرگ و میر افرادی که هر دو دُز واکسن خود را دریافت کرده باشند، تا حد چشمگیری روند کاهشی داشته است.
همه پزشکان و متخصصان حوزه سلامت بر این عقیده هستند که بهترین نوع واکسن در دسترس‌ترین آن است و عموم مردم را به دریافت واکسن دعوت کرده‌اند، اما عده‌ای بدون هیچ گونه آگاهی و دانشی سعی در عرض اندامی پوچ و متوهم در مقابل علم روز دارند.
نتیجه یک نظر سنجی کوچک مرتبط با "واکسن گریزها"
در یک نظر سنجی داخلی که طی روز‌های ۲۱ تا ۲۵ شهریور و با در نظرگرفتن جمعیت بالای ۱۸ سال کشور با نمونه ۱۵۸۱ نفر و به شیوه تلفنی گردآوری شده است علل مختلفی برای عدم موافقت افراد شرکت کننده در نظر سنجی در دریافت واکسن عنوان شده است.
نظرسنجی فوق توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (وابسته به جهاد دانشگاهی) انجام شده است و ۱۴.۲ درصد از شهروندان ایرانی بالای ۱۸ سال در این نظر سنجی گفته‌اند اصلا تمایلی به زدن واکسن کرونا ندارند.
علل متفاوتی برای عدم تمایل به دریافت واکسن کرونا در میان گروه‌های مختلف، اعلام شده است و در ادامه به تشریح برخی از این عوامل می‌پردازیم.
بر اساس نتایج نظر سنجی فوق مردان ۱۷.۲ درصد بیشتر از زنان ۱۱.۳ درصد گفته‌اند که تمایلی به واکسن زدن ندارند و این عدم تمایل به دریافت واکسن در گروه سنی زیر ۵۰ سال بیشتر از گروه سنی بالای ۵۰ درصد است و ۱۷ درصد مجموع آمار این نظر سنجی را در برمی‌گیرد.
۷ درصد مخالفان دریافت واکسن کرونا را هم افراد در گروه سنی بالای ۵۰ سال شامل می‌شود و مجرد‌ها با آمار ۱۷.۸ درصد بیش از متأهل‌ها واکسن گریز هستند.
تحصیلکرده‌ها شوق بیشتری برای دریافت واکسن دارند و آمار مخالفان واکسن که فاقد تحصیلات دانشگاهی هستند ۱۵.۷ درصد است و این در حالی است که آمار افراد دارای تحصیلات دانشگاهی مخالف با واکسن ۱۱.۳ درصد است.
در نظر سنجی فوق با وجود جامعه آماری کوچکی که مورد تحقیق واقع شده است نتایج جالبی به دست آمده است که اگر چه قابل تعمیم به همه افراد واکسن گریز نیست، اما موارد عنوان شده در آن بی‌ارتباط با سایر اشخاصی که نظر مساعدی در دریافت واکسن ندارند هم نیست.
آمار مرگ ومیر در افراد واکسینه شده تنها یک درصد است
با یک جست‌وجوی ساده در آمار کشورهایی با درصد بالای واکسیناسیون مانند آمریکا و کشور‌های اروپایی، متوجه می‌شویم افراد بستری شده موج دلتا در بیمارستان، حدود ۹۰ درصد شامل کسانی می‌شوند که واکسن تزریق نکرده و تنها حدود یک درصد افراد فوت شده شامل افرادی می‌شود که واکسینه شده‌اند و این آمار شامل افراد با بیماری‌های شدید زمینه‌ای بوده که تأثیر واکسن روی آن‌ها به اندازه تأثیر واکسن بر روی بدن با سیستم ایمنی خوب پاسخ نداده است.
کنترل بیماری‌هایی نظیر فلج اطفال از زمان اختراع واکسن
اطلاع‌رسانی دقیق در مورد واکسن، کارکرد واکسن و تاکید بر کنترل شدن بیماری‌هایی نظیر آبله و فلج اطفال از زمان اختراع واکسن‌ها به نحوی که آمار انگشت‌شماری از آن در جامعه وجود دارد، اعتماد مردم به واکسیناسیون را افزایش می‌دهد. همچنین اگر برای مردم مکانیزم واکسن و مواجه بدن با واکسن شرح داده شود افراد دست از خرافه برداشته و به سمت واکسیناسیون سوق می‌یابند.
بیماری‌هایی که به پاندمی تبدیل می‌شوند در تاریخ بشرزیاد اتفاق نمی‌افتد تا بشر نسبت به آن آگاهی روزمره داشته باشد و شیوع پاندمی‌ها حداقل در ۲۰۰ الی ۳۰۰ سال اخیر به گونه‌ای نبوده است که بشر دائم در معرض پاندمی‌ها باشد. در کشور ما هم حداقل در ۱۲۰ سال اخیر که طب جدید، دانشگاه و دولت جدید شکل گرفته است بیماری‌های مسری تا حدود زیادی کنترل شده بود. این اتفاقی که در جهان امروز افتاده به گونه‌ای چرخش پارادایمی ایجاد کرده؛ یعنی یک پاندمی بعد از مدت زمان زیادی شیوع پیدا کرده است.
از تاریخ ۱۲۹۶ هجری شمسی و آنفلوآنزای اسپانیایی تا به امروز بسیاری از آدم‌هایی که در آن روزگار پاندمی را تجربه کرده بودند یا در قید حیات نیستند یا اگر هستند بسیار کهنسال هستند. پس حافظه جمعی ایرانیان واقعه پاندمی را به شدت و حدت در نظر ندارد. شیوع کرونا هم جامعه جهانی و هم جامع ایران را درگیر خود کرد و نوعی چرخش پارادایمی ایجاد کرده است. پس تا این وضعیت جدید بخواهد صورت‌بندی و درونی شود به نظر من زمان طولانی‌ای احتیاج است.
اعتمادسازی اجتماعی فرآیندی تاریخی و زمانبر
وقتی درباره پاندمی صحبت می‌کنیم قسمت اعظم این مشکل طبیعت و ماهیت پزشکی دارد؛ یعنی پزشکان باید درباره راه‌های سرایت ویروس، پیشگیری و... صحبت کنند. درباره بحث واکسن هم پزشکان می‌توانند به صورت دقیق ابعاد پزشکی این مسئله را واشکافی و واکاوی کنند. اما بخش دیگری از بحث که همان اعتماد است قابل تقلیل به مقوله پزشکی نیست. مقوله اعتماد یک مقوله کاملا جامع و مبتنی بر امر اجتماعی است. پس برای بررسی امر اعتماد باید عوامل و مولفه‌هایی که اعتماد اجتماعی را بالنده می‌سازد، شناسایی شود.
مسئله اعتماد اجتماعی مولفه‌های گوناگونی دارد و قرار نیست در مدت زمان اندکی از بین برود یا به وجود بیاید، زیرا اعتماد اجتماعی در یک فرآیند تاریخی شکل می‌گیرد و هرچقدر در این فرآیند تاریخی شفافیت، صمیمت و نوعی مشارکت فعالانه وجود داشته باشد اعتمادسازی در جامعه بیشتر می‌شود. ما امروز نیازمند اعتمادسازی هستیم. اعتمادسازی نه از طرف دولت و تشکل‌های حاکمیتی بلکه اعتمادسازی از طریق تشکل‌های مدنی که می‌توانستند در یک فرآیند تاریخی شکل بگیرند و جامعه را به گونه‌ای در برابر خطراتی که می‌تواند اعتماد اجتماعی را از بین ببرد، واکسینه کنند.
اظهارات نسنجیده کارشناسان
عواملی چند در ایجاد این ترس و فوبیا وجود دارند: نخست آنکه کلا تزریق همیشه با نوعی نگرانی همراه است. در گذشته تاریخی، بشر همیشه در برابر واکسن به ویژه نوع جدید آن واکنش منفی داشته است. چون واکسن‌ها تا بتوانند آزمون و خطا شوند، چندین نفر آسیب می‌دیدند. مخصوصا سابق بر این مثل امروز تجربه دانش پزشکی در مراقبت افراد بعد از تزریق‌ها وجود نداشت. در قدیم بسیاری بودند که در کوی و برزن فلج بودند و معمولا عوام می‌گفتند که " تب کرده و بعد از تزریق آمپول مثلا یک پایش فلج شده" حالا دقیقاً معلوم نبود که واقعا از عوارض تزریق بود یا تزریق‌کننده ناشی بود و یا بیماری‌های زمینه‌ای علت آن بوده است؟ اما عامه مردم علت را تزریق آمپول می‌دانستند. دوم آنکه متاسفانه گاهی خود "کارشناسان و متخصصان مورد اعتماد مردم" با اظهار نظر نسنجیده به چنین ترس و وحشتی دامن می‌زنند.
چگونه می‌توان این ترس و نگرانی را کم کرد؟
دولتمردان باید اقداماتی انجام دهند تا اعتماد و اطمینان مردم را افزایش دهند. مثلا چند وقت پیش در خبر‌ها آمده بود که مقامات مالاوی در جلوی دیدگان مردم بیش از ۲۰ هزار واکسن ضد کرونای تاریخ گذشته را آتش زدند. اینگونه اقدامات موجب بالا رفتن اعتماد مردم به سیستم درمان یک کشور می‌شود. ارسطو می‌گوید ما سخنان نیک‌مردان (متخصصان) را بهتر از دیگران قبول می‌کنیم. جهت کاهش ترس و وحشت مردم، توصیه می‌شود کارشناسان در اظهار نظرشان چه در جهت مثبت و چه منفی عجله نکرده و علمی‌تر صحبت کنند تا به مرور زمان با تزریق واکسن به کثیری از جمعیت کشورمان، ترس‌ها کاهش یافته و به مرور زمان از آن بیشتر استقبال خواهد شد. به نظر می‌رسد ما درحال عبور از این پیچ ترس و نگرانی هستیم و در آینده بیش از پیش استقبال خواهد شد.
لزوم ارائه اطلاعات دقیق و شفاف توسط دولت‌ها
این سبک از واکسن زدن‌ها به مدت طولانی در کشور اتفاق نیفتاده است. در دهه ۳۰ و دهه ۴۰ چندین بار پاندمی‌هایی در جهان پیش آمد که در مدارس واکسن‌ها را تزریق می‌کردند. پس یکی از دلایل این است که تفکر نادرست وجود دارد که انگار واکسن متعلق به دوران خردسالی است و بزرگسالان نیازی به واکسن ندارند. در افکار عمومی نهادینه شده است که صدور کارت واکسن برای خردسالان است.
دلیل مهم دیگر آن نوعی بی‌اعتمادی در جامعه است؛ این بی‌اعتمادی حتی درباره واکسن کودکان هم وجود دارد. تفکر غلط آن است که در داخل واکسن موادی است که افراد را بی‌تعصب می‌کند و تفکرانی از این دست. بسیاری از افراد رفتار امروز جوانان را به واکسن‌های تزریق شده ارجاع می‌دهند. برخی معتقد هستند دولت‌ها در قالب واکسن‌ها سیاست‌های خود را به ملت‌ها تحمیل می‌کنند. مسائل این چنینی متاسفانه در افکار عمومی وجود دارد که منشا بی‌اعتمادی شده است.
درباره کرونا مسائل دیگری مثل عارضه‌های واکسن هم مطرح شده است که به دلیل گستردگی ارتباطات در دسترس عموم مردم قرار گرفته است. شایعاتی مثل آهنربایی شدن، فوت و... باعث نوعی واکسن گریزی شده است و از سوی دیگر تنوع واکسن‌های موجود باعث انتخاب سخت در میان مردم شده است. دولتمردان و رسانه‌ها و نهاد‌های فرهنگی باید مثبت بودن واکسن را برای مردم تحلیل کنند و قبل از گسترده شدن شایعات باید دولتمردان توضیحات مورد نیاز را به مردم ارائه دهند. نباید تنها اخبار و اطلاعات آماری در دسترس مردم قرار بگیرد بلکه مردم نیاز دارند به صورت تحلیلی و عمقی از مسائل باخبر شوند. ارائه اطلاعات تحلیلی تا حدودی می‌تواند از رفتار‌های غیر منطقی مانند گریز از واکسن جلوگیری کند. اگر تفسیر و تحلیل دقیق برای مردم بیان نشود به بدترین شکل سوء برداشت‌ها به وجود می‌آید. نبود تحلیل‌ها و اطلاعات عمیق و هم چنین خودداری دولتمردان از ارائه این اطلاعات مهم باعث می‌شود واکسن گریزی تقویت پیدا کند. وقتی که افکار عمومی هدایت و اقناع نشود قطعا به سمت و سویی کشیده می‌شود که به صلاح جامعه نیست.
لزوم همکاری رسانه‌ها برای آگاهی افراد
همه کسانی که تریبون در اختیار دارند باید وضع موجود کشور را در مقایسه با کشور‌های دیگر تشریح و عملکرد‌ها و کیفیت مقابله با این بیماری را تبیین کنند. همچنین بررسی‌های انجام شده در زمینه تاثیر واکسیناسیون عمومی بر سلامتی و ابتلای احتمالی افراد به شکل دقیق برای افکار عمومی توضیح داده شود تا کسانی که به هر دلیل تاکنون از تزریق واکسن خودداری کرده‌اند، به انجام واکسیناسیون ترغیب شوند. عزم رسانه‌ای، سرمایه‌ای در آگاهی‌بخشی، پشتوانه‌ای در مطالبه‌گری و پادزهری موثر برای مقابله با واکسن‌هراسی است و می‌تواند روند واکسیناسیون در سطح استان را مطلوب‌تر نماید.
تلاش مسئولان در ماه‌های اخیر در جهت بسترسازی و ترغیب مردم به تزریق واکسن تا حدی اثربخش بوده و امروز براساس آمار علوم پزشکی همدان بیش از ۶۲.۴ درصد مردم همدان هر دو دوز واکسن خود را تزریق کرده اند و در برابر این بیماری واکسینه شدند.
در این میان نقش رسانه در میدان مقابله با کرونا و رفع شبهات پیرامون واکسن و روشنگری مسائل مختلف در جهت کاهش نگرانی مردم بسیار ارزشمند است و اگر چنین هم‌گرایی و همراهی رسانه با مردم و مسئولان شکل نمی‌گرفت، به چنین آمار و ارقامی از واکسیناسیون و جلب اعتماد عمومی در تزریق واکسن دست نمی‌یافتیم.
طب سنتی و واکسیناسیون
همزمان با شیوع کرونا و آغاز واکسیناسیون علیه این ویروس برخی با عنوان طب سنتی و اسلامی راهکار‌هایی برای درمان بیماری کووید ۱۹ ارائه داده یا به دلایلی با واکسیناسیون مخالفت کردند، اما بیشتر متخصصان طب نوین بر این باورند واکسن کرونا در کاهش تلفات و ابتلای به آن نقش موثر دارد. در این راستا برخی با تجویز گیاهی به دنبال غلبه بر این ویروس بودند و هنوز هم نظریات خود را ترویج می‌کنند و هوادارانی نیز دارند. اما در منابع طب ایرانی نیز واکسیناسیون توصیه شده، ولی آن زمان مایه‌کوبی گفته می‌شد که امروز نامش را واکسیناسیون گذاشتند. این مبنا وجود دارد که افراد سیستم ایمنی بدن خود را با عوامل بیماری زای خفیف تقویت کنند.
خبرنگار: فاطمه صنیعی وحید
منبع: تابناک
